Zadanie 1. (1 pkt) Skład organizmów Pozostałe Białka mają zróżnicowaną budowę, z czego wynika szeroki zakres pełnionych przez nie funkcji. Na rysunkach przedstawiono budowę cząsteczki hemoglobiny i mioglobiny. Na podstawie: [dostęp: Na podstawie analizy rysunków i posiadanej wiedzy porównaj budowę cząsteczek oraz funkcje biologiczne hemoglobiny i mioglobiny. Zadanie 2. (4 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Węglowodany, białka, lipidy i kwasy nukleinowe to grupy związków organicznych występujących w organizmach. Poniżej przedstawiono wzór strukturalny pewnego związku organicznego. a)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Przedstawiony związek jest dipeptydem, ponieważ występują w nim grupy: hydroksylowa – OH i karboksylowa – COOH. występują w nim grupy: aminowa – NH2 i karboksylowa – COOH. występują w nim grupy: metylowa – CH3 i karboksylowa – COOH. występuje w nim jedno wiązanie peptydowe między monomerami. b)Podaj nazwę pierwszego aminokwasu (od końca aminowego NH2) przedstawionego dipeptydu i wyjaśnij, czy może to być pierwszy aminokwas w syntetyzowanym łańcuchu polipetydowym. Skorzystaj z Wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych na egzamin z biologii, chemii i fizyki. c)Zakładając, że przedstawiony dipeptyd jest końcowym fragmentem powstającego podczas translacji łańcucha polipeptydowego, podaj do którego końca przedstawionego dipeptydu zostanie przyłączony kolejny aminokwas, np. lizyna. Odpowiedź uzasadnij. d)Korzystając z Wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych na egzamin z biologii, chemii i fizyki, podaj, jaki antykodon może mieć tRNA transportujący do rybosomu lizynę. Zadanie 3. (3 pkt) Skład organizmów Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Aminokwasy, podobnie jak większość związków organicznych, można łatwo rozpoznać po charakterystycznych grupach funkcyjnych. Z aminokwasów zbudowane są białka – związki o skomplikowanej strukturze przestrzennej. Na schematach przedstawiono budowę dwóch aminokwasów. Źródło: Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki. a)Na wzorze strukturalnym cysteiny otocz kółkiem dwie grupy funkcyjne, charakterystyczne dla wszystkich aminokwasów. Oznacz je cyframi 1 i 2 oraz podaj ich nazwy. 1. 2. b)Zapisz wzór strukturalny dipeptydu powstałego z połączenia glicyny i cysteiny (Gly-Cys) oraz otocz linią lub zaznacz strzałką wiązanie peptydowe. c)Wyjaśnij, jakie znaczenie w tworzeniu struktury III-rzędowej białka ma cysteina. Zadanie 4. (2 pkt) Skład organizmów Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono klasyfikację związków organicznych budujących organizmy. Poniżej przedstawiono listę nazw wybranych związków i grup związków organicznych (1–8) budujących organizm człowieka: albuminy fruktoza glikogen glukoza metaloproteiny sacharoza skrobia steroidy a)Uzupełnij schemat – wpisz w puste ramki po jednym właściwym oznaczeniu cyfrowym związku lub grup związków wchodzących w skład organizmu człowieka. b)Z listy związków organicznych oraz ze schematu wybierz i zapisz nazwy dwóch związków, które gromadzone są w tkankach człowieka jako rezerwa energetyczna. Obok każdego związku podaj po jednym miejscu jego magazynowania w organizmie. Związek 1: Związek 2: Zadanie 5. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunkach A–D w przypadkowej kolejności zobrazowano I-, II-, III- i IV-rzędową strukturę białek. Na podstawie: Biologia, red. A. Czubaj, Warszawa 1999, s. 349. a)Podaj oznaczenia literowe rysunków w takim porządku, żeby odzwierciedlały kolejno I-, II-, III- i IV-rzędową strukturę białek. b)Określ funkcję, jaką w kształtowaniu struktury białek pełnią wymienione w legendzie (do rysunków) rodzaje wiązań chemicznych. Zadanie 6. (1 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunkach przedstawiono fragment cząsteczki kolagenu. Na podstawie: [dostęp: Korzystając z rysunku, wykaż związek między strukturą kolagenu a jego funkcją biologiczną w organizmie człowieka. Zadanie 7. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Woda jest aktywnym związkiem nieorganicznym, którego polarne cząsteczki łączą się ze sobą za pomocą wiązań wodorowych. Cząsteczki wody mają zdolność do adhezji, czyli przylegania do innych substancji, oraz wzajemnego przyciągania się, czyli tzw. kohezji (spójności). Wiązania wodorowe ulegają zerwaniu pod wpływem energii cieplnej cząsteczek. Na schemacie przedstawiono wiązania wodorowe powstałe między cząsteczkami wody. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 28. a)Określ, w którym zdaniu – A czy B – prawidłowo opisano rolę sił kohezji w transporcie wody w roślinie. Odpowiedź uzasadnij. Zapobiegają przerwaniu się słupa wody w naczyniach i cewkach ksylemu między korzeniem a liściem. Zapobiegają odrywaniu się nitek wody przewodzonej w ksylemie od ścian komórkowych naczyń. b)Wyjaśnij związek budowy cząsteczki wody z jej wysokim ciepłem parowania. Zadanie 8. (2 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Wśród węglowodanów, w zależności od ich budowy, wyróżnia się monosacharydy – pojedyncze monomery, które mogą tworzyć większe cząsteczki: oligosacharydy (2–10 monomerów), oraz polisacharydy, zbudowane z więcej niż 10 monomerów. Na schemacie I przedstawiono reakcję kondensacji dwóch cząsteczek glukozy (monomeru), w wyniku której powstaje disacharyd, a na schemacie II – dwa disacharydy, z których każdy zbudowany z dwóch różnych monomerów. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 310. a)Podpisz powyższe wzory disacharydów w miejscach oznaczonych literami A–C. Ich nazwy wybierz spośród wymienionych. Nazwy disacharydów: sacharoza, celobioza, trehaloza, maltoza, laktoza. b)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Między dwiema cząsteczkami glukozy podczas reakcji kondensacji powstało wiązanie kowalencyjne – glikozydowe. wodorowe – glikozydowe. kowalencyjne – estrowe. jonowe – glikozydowe. Zadanie 9. (1 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Monosacharydy i pewne disacharydy mają właściwości redukujące, ponieważ zawierają wolną grupę karbonylową (C=O), która utlenia się do grupy karboksylowej (COOH), redukując jednocześnie inny związek. Do wykrywania obecności cukrów redukujących służy odczynnik Benedicta o barwie niebieskiej. Cukry redukują CuSO4, znajdujący się w odczynniku, do Cu2O, który po podgrzaniu wytrąca się jako osad o różnym zabarwieniu (od zielonożółtego poprzez pomarańczowy do czerwonego), zależnie od ilości cukru redukującego w analizowanej próbie. W celu sprawdzenia właściwości redukujących disacharydów przeprowadzono następujące doświadczenie: Przygotowano cztery probówki, do których dodano: probówka I.– 2 ml 1% roztworu sacharozy probówka II. – 2 ml 1% roztworu maltozy probówka III. – 2 ml 1% roztworu laktozy probówka IV.– 2 ml wody destylowanej. Do każdej probówki dodano 1 ml odczynnika Benedicta i dokładnie wymieszano, a następnie wszystkie probówki wstawiono na 3 min do łaźni wodnej o temperaturze 70°C. Zaobserwowane wyniki doświadczenia zestawiono w tabeli. Próba Barwa odczynnika Benedicta I. sacharoza niebieska II. maltoza pomarańczowa III. laktoza pomarańczowa IV. woda destylowana niebieska Na podstawie analizy przedstawionych wyników sformułuj wniosek do przeprowadzonego doświadczenia. Zadanie 10. (4 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzory strukturalne trzech węglowodanów. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 70. a)Na podstawie analizy przedstawionych wzorów i posiadanej wiedzy oceń prawdziwość informacji dotyczących budowy węglowodanów. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Cząsteczka monosacharydu zbudowana jest z co najmniej 3 atomów węgla. 2. W cząsteczce monosacharydu każdy atom węgla połączony jest z grupą hydroksylową. 3. Obecność polarnych grup hydroksylowych sprawia, że monosacharydy są hydrofobowe. b)Podaj przykład, innej niż przedstawiona powyżej, pentozy i określ jej biologiczne znaczenie. c)Każdemu z cukrów (I–III) przyporządkuj spośród A–D jego znaczenie dla organizmu roślinnego. Jest głównym materiałem energetycznym dla komórek. Stanowi związek wyjściowy do tworzenia cukrów bardziej złożonych. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych. Stanowi materiał budulcowy ściany komórkowej roślin. d)Wyjaśnij, dlaczego cukry proste nie mogą być materiałem zapasowym w komórkach zwierząt. W odpowiedzi uwzględnij ich rozpuszczalność w wodzie. Zadanie 11. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj/wymień Wśród komórek eukariotycznych wyróżnia się komórki roślinne, zwierzęce i komórki grzybowe. Na rysunku przedstawiono dwa rodzaje komórek eukariotycznych (A i B), w których cyframi (1–7) oznaczono ich organelle. Na podstawie: Lack, Evans, Biologia roślin. Krótkie wykłady, Warszawa 2003, s. 4; J. Nicklin, K. Graeme-Cook, R. Killington, Mikrobiologia. Krótkie wykłady, Warszawa 2012, s. 208, 220. a)Rozpoznaj rodzaje komórek eukariotycznych przedstawione na rysunku. Podpisz każdą z nich oraz podaj element budowy różniący je od siebie. b)Do każdego z elementów budowy oznaczonych cyframi 1 i 2 przyporządkuj po dwa zdania wybrane spośród I–VI, które ten element opisują. Jest zbudowany z glikoprotein i kolagenu. Jest zbudowany głównie z węglowodanów. Jest zbudowany głównie z lipidów i białek. Oddziela protoplast od środowiska zewnętrznego. Chroni protoplast przed parowaniem i patogenami. Uniemożliwia wzrost komórki. Element budowy 1 Element budowy 2 c)Uzupełnij tabelę przedstawiającą procesy zachodzące w organellach komórek A oraz B. W odpowiednich rubrykach wpisz nazwy poszczególnych organelli oraz wstaw znak +, jeśli wymieniony w tabeli proces zachodzi w organellum danej komórki lub znak –, jeśli nie zachodzi. Oznaczenie cyfrowe organellum Nazwa organellum Biosynteza białek Synteza ATP komórka A komórka B komórka A komórka B 4 5 6 Zadanie 12. (4 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku I przedstawiono budowę jednego z rodzajów komórek, a na rysunku II – kolejne etapy pewnego zjawiska zachodzącego w takiej komórce, umieszczonej w 7% wodnym roztworze sacharozy. Na podstawie: J. Duszyński, K. Grykiel, L. Hryniewiecka, A. Jarmołowski, Biologia, t. 1, Warszawa 2003, s. 108; M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1994, s. 32. a)Podaj, który rodzaj komórek (roślinne, zwierzęce, czy grzybowe) przedstawiono na rysunku I. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając różnice w budowie między wybranym rodzajem komórek, a pozostałymi dwoma rodzajami komórek. b)Podaj nazwę zjawiska przedstawionego na rysunku II oraz, uwzględniając proces osmozy, wyjaśnij na czym to zjawisko polega. c)Podaj właściwość błon plazmatycznych, która warunkuje przebieg zjawiska w sposób przedstawiony na rysunku II. Odpowiedź uzasadnij. d)Wymień organella półautonomiczne występujące w komórce przedstawionej na rysunku I. Sformułuj dwa argumenty na rzecz ich endosymbiotycznego pochodzenia, uwzględniając cechy budowy tych organelli. Zadanie 13. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono budowę komórki. Na podstawie: [dostęp: a)Podaj nazwy i oznaczenia cyfrowe struktur komórkowych, w których: zachodzi synteza ATP, przechowywana jest informacja genetyczna, zachodzą modyfikacje białek oraz lipidów przeznaczonych do egzocytozy. b)Uzupełnij zdania – wpisz w miejsce kropek określenia wybrane spośród podanych poniżej. Wybrane określenia nie mogą się w zdaniach powtarzać. Określenia: bakterii, grzyba, rośliny, zwierzęcia. Przedstawiona na schemacie komórka nie zawiera plastydów ani ściany komórkowej, dlatego nie może to być komórka . Obecność jądra świadczy o tym, że nie jest to komórka . Komórka ta nie posiada ściany komórkowej, więc nie należy do . c)Podaj nazwy i funkcje tych plastydów, które występują w miękiszu: palisadowym i gąbczastym, spichrzowym. Zadanie 14. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Cytoszkielet komórki budują trzy rodzaje filamentów: mikrofilamenty, filamenty pośrednie i mikrotubule. Mikrofilamenty to cienkie i elastyczne struktury zbudowane z identycznych globularnych cząsteczek aktyny. Mikrotubule są najgrubsze z tych struktur i mają postać długich, pustych wewnątrz rurek. Odpowiadają za organizację wnętrza komórki. Filamenty pośrednie są zbudowane z mocno zwiniętych nici, dzięki czemu są najbardziej sztywne i wytrzymałe spośród wymienionych elementów cytoszkieletu. Na rysunku przedstawiono trzy rodzaje filamentów budujących cytoszkielet komórki. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 102–105. a)Przyporządkuj każdą z podanych funkcji do właściwego elementu cytoszkieletu – wpisz znak X w odpowiednie miejsca tabeli. Funkcja Mikrofilamenty Filamenty pośrednie Mikrotubule Zapobiegają pękaniu komórek pod wpływem rozciągania. Utrzymują organelle w określonym miejscu komórki. Są niezbędne komórkom do wykonywania różnego rodzaju ruchów. b)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Filamenty tworzące cytoszkielet komórki zbudowane są z białek. lipidów. węglowodanów. kwasów nukleinowych. Zadanie 15. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Stopień uwodnienia wyrośniętych, mających wakuole komórek roślinnych, regulowany jest dzięki osmozie. Ze względu na sposób pobierania wody, komórkę można uznać za układ osmotyczny. Błona komórkowa jest selektywnie przepuszczalna, a wnętrze komórki wypełnia wakuola, zawierająca wodny roztwór substancji osmotycznie czynnych. Ściana komórkowa jest przepuszczalna dla wody i substancji w niej rozpuszczonych. Na rysunkach przedstawiono zmiany zachodzące w dwóch takich samych komórkach roślinnych umieszczonych w różnych roztworach. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 770; J. Michejda, L. Ratajczak, Ćwiczenia z fizjologii roślin, Warszawa 1986, s. 47–48. a)Na obu rysunkach narysuj strzałki ilustrujące kierunek przepływu wody między komórką a roztworem, w którym została umieszczona. b)Na podstawie analizy rysunków określ, jakie zmiany zachodzą w komórce roślinnej umieszczonej w roztworze hipertonicznym (A) i hipotonicznym (B), przyporządkowując wszystkie spośród podanych niżej stwierdzeń (1–5) odpowiednio roztworom A lub B. Występuje zjawisko plazmolizy............... . Powiększenie objętości protoplastu........... . Zmniejszenie się turgoru komórki............. . Wzrost ciśnienia protoplastu na ścianę komórkową......... . Pobieranie wody przez komórkę.......... . c)Opisz, jaką rolę w utrzymaniu jędrności (turgoru) komórki roślinnej odgrywają wakuola i ściana komórkowa. Zadanie 16. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Kolagen jest zbudowany z trzech łańcuchów polipeptydowych. Każdy łańcuch składa się z powtarzającego się tripeptydu, mającego sekwencję Gly-X-Y, w którym Gly to glicyna, a X i Y mogą być jakimikolwiek aminokwasami, ale najczęściej: X – jest proliną, a Y – hydroksyproliną. Każdy łańcuch, zbudowany z ok. tysiąca aminokwasów, ma strukturę α-helisy. Trzy łańcuchy polipeptydowe (α-helisy), owijając się wokół siebie, tworzą trójniciową helisę wyższego rzędu, która jest utrzymywana głównie dzięki wiązaniom wodorowym powstającym między grupami aminowymi glicyn jednej helisy i grupami hydroksylowymi jednej z pozostałych helis. W stabilizowaniu struktury trójniciowej helisy biorą również udział grupy –OH hydroksyproliny. Na rysunku schematycznie przedstawiono biosyntezę kolagenu. Na podstawie: Pod redakcją T. Le, K. Krause, First Aid for the Basic Sciences General Principles, New York 2009, s. 127; Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 55–56. a)Korzystając z rysunku i swojej wiedzy, przedstaw etapy biosyntezy kolagenu. W tym celu uzupełnij tabelę, wpisując w odpowiednich rubrykach nazwę organellum, cyfrę oznaczającą proces (1–5) oraz rodzaj procesu, jaki w nim zachodzi. Nazwa organellum Cyfra oznaczająca proces Rodzaj procesu b)Na podstawie informacji zawartych w tekście przedstaw strukturę pierwszorzędową kolagenu, zapisując fragment łańcucha złożonego z dziewięciu aminokwasów. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Przedstawiony na rysunku proces biosyntezy kolagenu zachodzi w komórkach tkanki łącznej płynnej – limfocytach. tkanki łącznej stałej – fibroblastach. tkanki mięśniowej – miocytach. wątroby – hepatocytach. d)Wiedząc, że podczas biosyntezy kolagenu (w procesie przyłączania grup –OH do proliny) jest niezbędny kwas askorbinowy, wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy C (kwasu askorbinowego) może powodować zmniejszenie szczelności naczyń krwionośnych. Zadanie 17. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Prokarionty Protisty Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Główną cechą niemal wszystkich komórek prokariotycznych jest obecność ściany komórkowej. Różni się ona budową i składem cząsteczkowym od ścian komórek eukariotycznych, które zawierają zwykle celulozę lub chitynę. Większość ścian komórkowych bakterii zawiera peptydoglikan (związek chemiczny złożony z dwóch łańcuchów polisacharydów połączonych krótkimi łańcuchami polipeptydowymi). Skuteczność antybiotyku penicyliny wynika z tego, że blokuje ona aktywność enzymów bakteryjnych biorących udział w syntezie peptydoglikanu. Na podstawie różnic w budowie ściany komórkowej i wynikających z tego różnic w barwieniu tej ściany techniką nazywaną barwieniem Grama, podzielono bakterie na Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Na schematach przedstawiono budowę ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 557–558. a)Na podstawie schematów podaj różnicę w budowie ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych oraz wyjaśnij, jakie ma ona znaczenie dla bakterii chorobotwórczych. b)Uzasadnij, dlaczego penicylina działa szkodliwie na komórki bakterii, a nie wpływa na komórki człowieka. c)Zaznacz wśród niżej wymienionych grup protistów (A–E) te dwie grupy, które charakteryzują się obecnością ściany komórkowej. ameby orzęski okrzemki sporowce lęgniowce. Zadanie 18. (2 pkt) Fotosynteza Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Na wykresie przedstawiono wyniki uzyskane w pewnym doświadczeniu dotyczącym fotosyntezy. Na podstawie: [dostęp: a)Na podstawie analizy wykresu sformułuj hipotezę, której słuszność potwierdzają wyniki tego doświadczenia. b)Wyjaśnij, dlaczego nie można zbadać wyłącznie wpływu natężenia światła lub wyłącznie wpływu stężenia CO2 na intensywność fotosyntezy, bez obecności drugiego z czynników. Zadanie 19. (4 pkt) Enzymy Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Amylaza jest enzymem, który hydrolizuje skrobię do cukrów niskocząsteczkowych. Przeprowadzono doświadczenie, w którym badano wpływ temperatury na aktywność amylazy. W tym celu dokonywano pomiarów szybkości wytwarzania cukru redukującego (niskocząsteczkowego) powstającego w wyniku enzymatycznej hydrolizy skrobi. Otrzymane wyniki przedstawiono w tabeli. Temperatura (°C) Szybkość wytwarzania cukru redukującego (niskocząsteczkowego) (g/min) 0 0,0 10 0,5 20 0,7 30 0,9 40 1,1 50 0,4 70 0,0 Na podstawie: humicola- lanuginosa-solid-state-fermentation; [dostęp: a)Na podstawie danych w tabeli narysuj wykres liniowy ilustrujący zależność aktywności amylazy od temperatury, mierzoną jako szybkość wytwarzania cukru redukującego w reakcji enzymatycznej hydrolizy skrobi. b)Na podstawie danych z tabeli podaj optymalną temperaturę dla reakcji enzymatycznej hydrolizy skrobi. Uzasadnij odpowiedź. c)Wyjaśnij, dlaczego w temperaturze 70°C nie zachodzi reakcja enzymatycznej hydrolizy skrobi. Zadanie 20. (2 pkt) Oddychanie komórkowe Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Pozostałe W tkankach roślin zwykle odbywa się oddychanie tlenowe, w warunkach braku lub niedoboru tlenu występuje też fermentacja mlekowa. Podczas beztlenowego rozkładu 1 mola glukozy do 2 moli pirogronianu, powstają 2 mole NADH oraz 2 mole ATP w procesie fosforylacji substratowej. W tlenowych etapach rozkładu 2 moli pirogronianu wytwarzane są 2 mole ATP w procesie fosforylacji substratowej oraz 8 moli NADH i 2 mole FADH2. Z utleniania tych cząsteczek NADH i FADH2 oraz NADH powstałego w czasie glikolizy powstają 32 mole ATP (dane teoretyczne). Ilość energii niezbędna do syntezy 1 mola ATP wynosi 12 kcal. Spalanie 1 mola glukozy w bombie kalorymetrycznej wyzwala 687 kcal energii. Na podstawie: J. Kopcewicz, Podstawy biologii roślin, Warszawa 2012, s. 193–195. a)Porównaj losy NADH powstałego podczas fermentacji mlekowej z losami NADH powstałego podczas tlenowego rozkładu glukozy. W tym celu wypełnij poniższą tabelę. Rodzaj oddychania Proces, w którym NADH bierze udział jako substrat Lokalizacja procesu, w którym NADH bierze udział jako substrat fermentacja mlekowa oddychanie tlenowe b)Oblicz teoretyczną wydajność energetyczną oddychania tlenowego oraz wydajność energetyczną fermentacji mlekowej dla 1 mola glukozy. Przedstaw swoje obliczenia – wyniki podaj w procentach. Zadanie 21. (5 pkt) Enzymy Metabolizm - pozostałe Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Ureaza to enzym należący do hydrolaz. Katalizuje on reakcję hydrolitycznego rozkładu mocznika. Występuje w bakteriach, drożdżach i niektórych roślinach wyższych. Do doświadczenia badającego wpływ stężenia ureazy na szybkość reakcji użyto 0,1-molowego roztworu kwasu octowego, 1% roztworu mocznika, roztworu ureazy i uniwersalnego wskaźnika pH, który zmienia barwę w zależności od środowiska (zasadowe – niebieska, kwasowe – czerwona). Na początku doświadczenia roztwory we wszystkich probówkach miały barwę czerwoną. Podczas doświadczenia w niektórych probówkach zaobserwowano zmianę barwy roztworów. Na rysunku przedstawiono sposób przygotowania doświadczenia. Na podstawie: [dostęp: a)Podaj nazwy produktów katalitycznej hydrolizy mocznika i podkreśl ten, który spowodował zaobserwowaną zmianę pH w niektórych próbkach. b)Podaj numer próbki, w której czerwona barwa roztworu najszybciej zmieniła się na niebieską i uzasadnij odpowiedź. c)Podaj numer probówki, która stanowi próbę kontrolną w doświadczeniu i uzasadnij odpowiedź. d)Określ, czy wzrost stężenia enzymu, przy stałym początkowym stężeniu substratu, będzie proporcjonalnie zwiększać natężenie zachodzenia reakcji. Uzasadnij odpowiedź. e)Wyjaśnij, na czym polega udział bakterii i grzybów produkujących ureazę w udostępnianiu roślinom związków azotowych. Zadanie 22. (4 pkt) Grzyby Enzymy Układ pokarmowy i żywienie Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Kropidlak czarny (Aspergillus niger) wydziela zewnątrzkomórkowo enzymy, glukoamylazę, która hydrolizuje skrobię do glukozy. Glukoamylazy nie występują ani u zwierząt, ani u roślin. Pozyskany z grzyba enzym wykorzystuje się w piekarnictwie, przemyśle cukierniczym, owocowo-warzywnym, mleczarskim, farmaceutycznym i fermentacyjnym. Obecnie glukoamylazę pozyskuje się głównie z transgenicznych szczepów Aspergillus niger. Otrzymany z nich enzym cechuje się dużą odpornością na zmiany pH i temperatury. Na wykresach przedstawiono wpływ temperatury (I) i wartości pH (II) na aktywność glukoamylazy zawartej w jednym z preparatów stosowanych w przemyśle fermentacyjnym. Na podstawie: [dostęp: a)Wyjaśnij, jakie znaczenie adaptacyjne dla kropidlaka ma zdolność wydzielania enzymu poza komórkę w naturalnym środowisku życia tego grzyba. b)Wypełnij tabelę – podaj nazwy dwóch enzymów, należących do amylaz, wytwarzanych przez człowieka oraz nazwy narządów, w świetle których te enzymy działają i nazwy produktów reakcji katalizowanych przez te enzymy. Nazwa enzymu Miejsce działania (narząd) Produkt reakcji c)Na podstawie obu wykresów określ warunki, w jakich preparat z glukoamylazą jest najbardziej wydajny. d)Podaj po jednym przykładzie (innym niż opisane w tekście) wykorzystywania grzybów w biotechnologii tradycyjnej i nowoczesnej. Zadanie 23. (2 pkt) Prokarionty Metabolizm - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Bakterie to organizmy cudzożywne lub samożywne. Wśród bakterii samożywnych wyróżniamy fotoautotrofy i chemoautotrofy. W tabeli przedstawiono niezbędne warunki rozwoju oraz składniki pokarmowe trzech gatunków bakterii: A, B, C. Warunki rozwoju i składniki pokarmowe A B C światło + – – woda i sole mineralne + + + tlenek węgla(IV) CO2 + – + siarkowodór H2S + – – amoniak NH3 – – + glukoza C6H12O6 – + – tiamina (witamina B1) – + – a)Korzystając z informacji w tabeli, przyporządkuj do każdego z gatunków bakterii A, B i C właściwy sposób odżywiania – wybierz go spośród podanych poniżej. Sposoby odżywiania: heterotrofia, fotoautotrofia, chemoautotrofia. b)Podaj, który z wymienionych gatunków bakterii (A, B, czy C) jest bezwzględnym anaerobem. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 24. (2 pkt) Oddychanie komórkowe Fotosynteza Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Synteza kwasów tłuszczowych w komórkach roślinnych odbywa się w chloroplastach i proplastydach. Na schemacie przedstawiono cykl Calvina i jego związek z innymi przemianami metabolicznymi. Na podstawie: Encyklopedia biologiczna, red. W. Sawicki, Kraków 2002, t. X, s. 230. a)Wykaż związek cyklu Calvina z syntezą kwasów tłuszczowych w chloroplastach. b)Podaj nazwę struktury komórki zwierzęcej oraz nazwę zachodzącego w niej procesu, dostarczającego substratu do syntezy kwasów tłuszczowych w takich komórkach. Zadanie 25. (3 pkt) Enzymy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na schemacie przedstawiono wpływ enzymu na przebieg katalizowanej reakcji. a)Określ funkcję enzymu w katalizowanej reakcji, którą zilustrowano na powyższym schemacie. b)Podaj, czy zilustrowana schematem reakcja jest przemianą anaboliczną,czy kataboliczną. Odpowiedź uzasadnij. c)Wyjaśnij, czy na schemacie przedstawiono swoistość substratową enzymu. Zadanie 26. (2 pkt) Fotosynteza Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na schemacie przedstawiono przebieg fazy fotosyntezy zależnej od światła. Na podstawie: [dostęp: Fizjologia roślin, red. J. Kopcewicz, S. Lewak, Warszawa 2005, s. 284–291. a)Na podstawie informacji uzyskanych z analizy schematu oceń prawdziwość zapisanych w tabeli stwierdzeń dotyczących przebiegu fazy fotosyntezy zależnej od światła. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. U roślin prowadzących oksygeniczny typ fotosyntezy istotą fazy zależnej od światła jest przepływ elektronów od wody do PS I i następnie do NADP+. 2. W transporcie elektronów od wody do NADP+ uczestniczą oba fotosystemy oraz przenośniki elektronów niezwiązane z fotosystemami. 3. Transportowi elektronów od cząsteczki wody do NADP+ towarzyszy wytworzenie w poprzek błony tylakoidu gradientu stężenia protonów, który jest siłą napędową fosforylacji ADP. b)Na podstawie analizy schematu podaj, czy przedstawiony proces fosforylacji fotosyntetycznej przebiega cyklicznie, czy niecyklicznie. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 27. (4 pkt) Fotosynteza Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Wykonano eksperyment, w którym oświetlano komórki skrętnicy (Spirogyra) – słodkowodnego nitkowatego glonu należącego do zielenic – światłem przepuszczanym przez pryzmat, eksponując różne odcinki nitkowatej plechy na światło o różnej długości fali. W każdej komórce skrętnicy znajduje się jeden długi, spiralnie zwinięty chloroplast, zawierający chlorofile. Bakterie tlenowe z rodzaju Pseudomonas, wprowadzone do wody akwariowej, w której hodowano skrętnicę, wybiórczo gromadziły się wokół niektórych odcinków nitkowatej plechy oświetlanych światłem o różnej barwie. Wynik eksperymentu zilustrowano na rysunku. długość fali światła (nm) barwa światła 660 czerwona 590 pomarańczowa 525 zielona 480 niebieska Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Biologia, Warszawa 2014, s. 197. a)Pamiętając, że tlen jest produktem fotosyntezy, sformułuj problem badawczy tego doświadczenia. b)Wyjaśnij, dlaczego bakterie gromadziły się najliczniej wokół odcinków nitkowatej plechy oświetlanych światłem o barwach czerwonej i niebieskiej. c)Sformułuj wniosek potwierdzony wynikami eksperymentu. d)Podaj, w jaki sposób zmieni się wynik doświadczenia, jeśli na drodze światła pomiędzy pryzmatem i plechą wstawiony zostanie czerwony filtr. Uzasadnij odpowiedź. Zadanie 28. (3 pkt) Fotosynteza Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W procesie fotosyntezy ATP jest wytwarzany w fazie zależnej od światła. Na rysunku zilustrowano przebieg doświadczenia, przeprowadzonego w całkowitej ciemności, w którym wyizolowane z komórki chloroplasty zakwaszano przez zanurzenie ich w fizjologicznym roztworze o wartości pH równej 4. Gdy pH wnętrza tylakoidu chloroplastu osiągnęło wartość pH równą 4, chloroplasty przenoszono do roztworu zasadowego o wartości pH równej 8, zawierającego ADP i Pi. W tych warunkach wartość pH stromy chloroplastu wzrastała szybko do 8, natomiast pH wnętrza tylakoidów przez pewien czas pozostawało na poziomie wartości pH równej 4. Po takim potraktowaniu chloroplastów wzrastało w nich stężenie ATP. Na podstawie: L. Stryer, Biochemia, Warszawa 1999, s. 709. a)Dorysuj grot strzałki ilustrującej transport protonów (H+) pomiędzy wnętrzem tylakoidu a stromą chloroplastu w tym doświadczeniu i wyjaśnij, dlaczego chloroplasty były zdolne do syntezy ATP w ciemności. b)Wyjaśnij rolę światła w produkcji ATP w procesie fotosyntezy. Zadanie 29. (5 pkt) Budowa i funkcje komórki Metabolizm - pozostałe Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Toksycznym produktem ubocznym metabolizmu komórkowego jest nadtlenek wodoru (H2O2). Katalaza, enzym zlokalizowany w peroksysomach, przyspiesza rozkład H2O2 do produktów nieszkodliwych dla komórki. Enzym ten występuje w komórkach organizmów oddychających tlenowo, znaczne jego ilości występują w wątrobie. W celu zbadania aktywności katalazy przeprowadzono doświadczenie. W moździerzu roztarto 10 g surowej wątroby i dodano 100 ml wody destylowanej, otrzymując w ten sposób homogenat z wątroby. W dwóch probówkach (A i B) umieszczono po 10 ml homogenatu. Probówkę A ogrzano aż do zagotowania zawartości, a następnie ostudzono. Do obu probówek dodano po 5 cm3 wody utlenionej (3% roztwór H2O2), a następnie włożono żarzące się łuczywko. W probówce B zaobserwowano wydzielanie się pęcherzyków gazu oraz rozpalenie się łuczywka. W probówce A pęcherzyki gazu nie powstały, łuczywko nie rozpaliło się. Na podstawie: Adamska, Z. Adamski, M. Łuszczek-Pawełczak, H. Skrzypczak, Biologia. Zbiór ćwiczeń i doświadczeń, Warszawa 2006, s. 8–9. a)Sformułuj problem badawczy do przeprowadzonego doświadczenia. b)Wyjaśnij, dlaczego łuczywko rozpaliło się po włożeniu do probówki B. c)Podaj, która probówka (A czy B) stanowiła próbę kontrolną w tym doświadczeniu. Odpowiedź uzasadnij. d)Zapisz wniosek potwierdzony wynikami tego doświadczenia. e)Określ funkcję, jaką w funkcjonowaniu wątroby człowieka pełnią peroksysomy. Zadanie 30. (1 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Enzymy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na wykresie przedstawiono optymalne wartości pH dla dwóch enzymów układu pokarmowego człowieka. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 155. Ustal, który wykres (A czy B) przedstawia optymalne pH dla trypsyny. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 31. (5 pkt) Enzymy Fizjologia roślin Układ pokarmowy i żywienie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień W organizmach oligosacharydy i polisacharydy pod wpływem działania enzymów mogą ulegać hydrolizie. Na rysunku przedstawiono katalizowaną przez enzym hydrolizę sacharozy, której etapy oznaczono literami (A–D), oraz obok – wykres zależności szybkości reakcji enzymatycznej od stężenia substratu. Na podstawie: Campbell, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2012, s. 78; Hames, Hooper, Biochemia, Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 83, 96–99; M. Barbor, M. Boyle, M. Cassidy, K. Senior, Biology, London 1999, s. 73. a)Do każdego etapu hydrolizy (A–D) przyporządkuj jego prawidłowy opis wybrany spośród podanych (1–5). Odłączenie produktów od enzymu. Przekształcanie substratu w produkty. Przyłączenie cząsteczki wody do wolnego substratu. Enzym z centrum aktywnym gotowy do przyłączenia substratu. Przyłączenie substratu do enzymu, powstanie kompleksu enzym-substrat (ES). b)Korzystając z wykresu wyjaśnij, dlaczego przy wysokim stężeniu substratu jego dalszy wzrost nie wpływa już na zwiększenie szybkości reakcji enzymatycznej. c)Wiedząc, że w przedstawionym enzymie centrum aktywne jest miejscem, do którego może przyłączać się inhibitor, określ jaki typ inhibicji enzymu może zachodzić w przypadku tej reakcji i wyjaśnij, na czym ona polega. d)Wiedząc, że sacharoza jest w organizmach roślinnych główną formą transportu węglowodanów, przedstaw drogę jej przemieszczania (od miejsca powstania do miejsca rozładunku) oraz podaj nazwę tkanki, w której ten transport odbywa się. e)Podaj nazwę enzymu katalizującego reakcję hydrolizy sacharozy w przewodzie pokarmowym człowieka oraz miejsce jego wytwarzania i działania. Zadanie 32. (5 pkt) Metabolizm - pozostałe Choroby człowieka Anatomia i fizjologia - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono pewien proces metaboliczny. Na podstawie: E. Bańkowski, Biochemia, Wrocław 2006, s. 196–200. a)Na podstawie schematu wykaż, że przedstawiony proces jest cyklem przemian metabolicznych. b)Określ, czy przedstawiony proces jest procesem anabolicznym, czy katabolicznym. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem. c)Wyjaśnij, na czym polega znaczenie adaptacyjne przedstawionego procesu dla zwierząt lądowych. d)Podaj nazwę narządu człowieka, w którym zachodzi przedstawiony proces. e)Podaj, jaki rodzaj diety należy zastosować w przypadku pacjenta, u którego stwierdzono wrodzony niedobór jednego z enzymów uczestniczących w opisanym procesie, co skutkuje podwyższonym stężeniem amoniaku w jego organizmie. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 33. (3 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Układ pokarmowy i żywienie Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunkach przedstawiono dwie próby doświadczenia, w którym do dwóch probówek wlano taką samą objętość wodnego roztworu ludzkiej pepsyny o takim samym stężeniu oraz taką samą ilość ściętego (ugotowanego) białka jaja kurzego. W próbie 1. do probówki dodano kwasu solnego. Po 20 min porównano zawartość obu probówek. Początek doświadczenia i jego wynik w każdej z prób (próba 1. i próba 2.) pokazano na rysunkach. a)Sformułuj problem badawczy przedstawionego doświadczenia. b)Określ warunek zewnętrzny, który powinien zostać spełniony dla uzyskania optymalnego przebiegu reakcji, a którego nie podano w opisie doświadczenia, i zaproponuj sposób jego spełnienia. c)Podaj, jaki będzie wynik próby 1. w sytuacji, gdy zamiast pepsyny wprowadzi się ludzką trypsynę. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 34. (4 pkt) Fizjologia roślin Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono próbę badawczą doświadczenia, którego celem było sprawdzenie, czy roślina może żyć w zamkniętym obiegu tlenu i dwutlenku węgla. W dużym szklanym słoju umieszczono roślinę w doniczce, glebę doniczkową podlano wodą wodociągową, szczelnie dokręcono zakrętkę. Zestaw pozostawiono przez 5 dni w pokoju, w którym utrzymywano temperaturę 20°C oraz normalne warunki dziennego oświetlenia. Codziennie obserwowano wygląd rośliny. Po 5 dniach roślina nadal rosła i miała normalny wygląd. Zauważono również, że okresowo na wewnętrznej ścianie słoja pojawiały się kropelki bezbarwnej cieczy. a)Opisz próbę kontrolną tego doświadczenia. b)Uzupełnij opis tego doświadczenia, wypełniając poniższą tabelę. Proces metaboliczny przeprowadzany przez roślinę i dostarczający do układu badawczego tlenu Proces metaboliczny przeprowadzany przez roślinę i dostarczający do układu badawczego dwutlenku węgla Nazwa procesu: Nazwa procesu: Zapis procesu (równanie reakcji): Zapis procesu (równanie reakcji): Źródła substratów dla tego procesu w warunkach doświadczenia: Źródła substratów dla tego procesu w warunkach doświadczenia: c)Podaj nazwę cieczy, której kropelki pojawiały się na ścianach słoja i nazwę proces fizjologicznego, w wyniku którego ta ciecz pojawiła się w zestawie badawczym. Wyjaśnij przyczynę zachodzenia tego procesu u rośliny w tym zestawie. d)Zaznacz odpowiedź A, B albo C i jej uzasadnienie spośród 1–3 tak, aby powstało poprawne dokończenie poniższego zdania. W trakcie trwania doświadczenia pobieranie wody przez badaną roślinę A. zwiększa się, ponieważ niedosyt wilgotności w powietrzu ją otaczającym 1. zwiększa się. B. zmniejsza się, 2. zmniejsza się. C. nie zmienia się, 3. nie zmienia się. Zadanie 35. (1 pkt) Nasienne Pozostałe Na rysunkach A–E, bez zachowania prawidłowej kolejności, przedstawiono przekroje poprzeczne strefy granicznej między korzeniem i łodygą w roślinie okrytonasiennej, z uwzględnieniem rozmieszczenia tkanek przewodzących w różnych warstwach tej strefy. Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Morfologia, t. 1., Warszawa 2011, s. 184. Uporządkuj rysunki A–E w takiej kolejności, aby poprawnie przedstawiały proces przejścia tkanek przewodzących z korzenia do łodygi. Zadanie 36. (5 pkt) Kręgowce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na rysunkach 1–7 przedstawiono (bez zachowania proporcji wielkości) zwierzęta należące do różnych gromad w królestwie zwierząt. Źródło: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 313, 317, 321–323, 326, 328. a)Podaj nazwę gromady, do której należy zwierzę oznaczone cyfrą 1 oraz – widoczną na rysunku – jedną cechę budowy zewnętrznej, charakterystyczną wyłącznie dla tej gromady i występującą u wszystkich jej przedstawicieli. b)Dopisz prawidłowe dokończenie zdania, wpisując oznaczenia cyfrowe zwierząt spośród 1–7. Powłoka ciała, zapobiegająca przenikaniu wody do wnętrza ciała dzięki martwym wytworom nabłonka oraz tłuszczowej wydzielinie komórek gruczołowych nabłonka, występuje u zwierząt oznaczonych cyframi . c)Zaznacz w tabeli znakiem X prawidłowe elementy aparatu ruchu zwierząt oznaczonych cyframi 1 i 4. Zwierzę Układ mięśniowy Szkielet 1. □ mięśnie wora powłokowego □ płyn jamy ciała □ wyspecjalizowane wiązki mięśni □ oskórkowy szkielet zewnętrzny 2. □ mięśnie wora powłokowego □ płyn jamy ciała □ wyspecjalizowane wiązki mięśni □ oskórkowy szkielet zewnętrzny d)Zaznacz odpowiedź A, B, C albo D i jej uzasadnienie spośród I–IV tak, aby powstało poprawne dokończenie poniższego zdania. Krew płynie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych u A. wszystkich wymienionych zwierząt i jestwykorzystanado transportutlenu u I wszystkich wymienionych zwierząt. B. wszystkich wymienionychzwierząt z wyjątkiem 1. II wszystkich wymienionychzwierząt z wyjątkiem 1. C. wszystkich wymienionychzwierząt z wyjątkiem 4. III wszystkich wymienionychzwierząt z wyjątkiem 4. D. wszystkich wymienionychzwierząt z wyjątkiem 1. i 4. IV u wszystkich wymienionychzwierząt z wyjątkiem 1. i 4. e)Przedstaw znaczenie fizjologiczne wydalania kwasu moczowego przez zwierzęta oznaczone cyframi 1 i 7. Zadanie 37. (3 pkt) Kręgowce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Wśród współcześnie żyjących zwierząt zdolnością lotu charakteryzują się owady, ptaki oraz należące do ssaków nietoperze. Mechanizm lotu u wymienionych grup zwierząt różni się, wszystkie jednak do poruszania skrzydłami wykorzystują pracę mięśni. U większości owadów mięśnie poruszające skrzydłami są przymocowane do płytek szkieletu zewnętrznego, a u ptaków i nietoperzy – do określonych kości szkieletu wewnętrznego. U owadów skurcz mięśni powoduje przemieszczanie się płytek szkieletu, co wprawia skrzydła w ruch. Na rysunkach przedstawiono: ruch skrzydeł owada w górę (I) i w dół (II) oraz szkielet ptaka (III) z zaznaczonymi elementami mającymi znaczenie podczas lotu. Na podstawie: Clegg, Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 482–483; U. Sedlag, Wunderbare Welt der Insekten, Lepzig 1978, s. 32; Zoologia, red. Z. Grodziński, Warszawa 1969, s. 275. a)Na podstawie analizy rysunków I i II uzupełnij poniższe zdania – wpisz rodzaj pracujących mięśni oraz kierunek przemieszczania się płytki szkieletu i skrzydeł tak, aby powstał opis mechanizmu poruszania skrzydłami u owadów. Podczas skurczu mięśni następuje płytki grzbietowej, co powoduje skrzydeł. Natomiast podczas skurczu mięśni następuje płytki grzbietowej, co powoduje skrzydeł. b)Do opisanych na rysunku III elementów pasa barkowego i klatki piersiowej szkieletu ptaka (A–E), przyporządkuj ich nazwy, wybierając spośród wymienionych (1–6). obojczyk żebro mostek łopatka grzebień kość krucza c)Określ miejsce w szkielecie ptaka, do którego przymocowane są mięśnie poruszające skrzydłami. Zadanie 38. (3 pkt) Prokarionty Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W większości komórek prokariotycznych oprócz DNA w postaci chromosomu bakteryjnego (genoforu) znajdują się też koliste, dwuniciowe cząsteczki DNA, czyli plazmidy. Plazmidy zawierają informację o cechach, których zazwyczaj nie ma w chromosomowym (genoforowym) DNA, np. takich, jak oporność na antybiotyki. Na schemacie przedstawiono przebieg koniugacji bakterii (pilus = mostek cytoplazmatyczny). Na podstawie: [dostęp: a)Opisz trzy etapy koniugacji bakterii przedstawione na rysunkach B–D. b)Oceń prawdziwość zapisanych w tabeli stwierdzeń dotyczących koniugacji bakterii. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Po koniugacji komórka dawcy nie zmienia swoich właściwości, a komórka biorcy nabywa nowe. 2. Po koniugacji między komórkami dawcy i biorcy nie zachodzi rekombinacja materiału genetycznego. 3. Koniugacja może prowadzić do rozprzestrzeniania się antybiotykooporności bakterii. c)Wyjaśnij, dlaczego koniugacji, zaliczanej do procesów płciowych u bakterii, nie można nazwać sposobem rozmnażania. Zadanie 39. (4 pkt) Protisty Ekologia Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Pantofelek i euglena wykorzystywane są często jako materiał badawczy w różnych doświadczeniach. Na wykresach przedstawiono wyniki doświadczenia przeprowadzonego na dwóch gatunkach pantofelków (Paramecium aurelia i Paramecium caudatum). Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 883; [dostęp: a)Na podstawie analizy wykresów wyjaśnij, dlaczego krzywe ilustrujące zmiany zagęszczenia populacji dwóch gatunków pantofelków (P. aurelia i P. caudatum) mają inny przebieg, kiedy gatunki te hodowane są każdy oddzielnie (krzywe I), w warunkach jednakowego dostępu do zasobów pokarmowych, i kiedy hodowane są razem (krzywe II), w takich samych warunkach. b)Wyjaśnij, dlaczego w małym naczyniu, w którym w ciemności są hodowane pantofelki wraz euglenami, woda musi być dotleniana, natomiast w dobrze oświetlonym małym naczyniu dotlenianie wody jest niepotrzebne. W odpowiedzi uwzględnij budowę i funkcjonowanie hodowanych organizmów. c)Sformułuj wniosek, jaki wynika z innego doświadczenia, w którym wykazano, że w kropli czystej wody pantofelki poruszają się w różnych kierunkach, a po dodaniu glukozy – skupiają się wokół niej. d)Podaj i uzasadnij, w której części pola widzenia (prawej czy lewej) w mikroskopie optycznym będzie można obserwować zmiany w ruchu pantofelków po wprowadzeniu roztworu glukozy z prawej strony szkiełka nakrywkowego oraz określ powiększenie obrazu pantofelków, jeżeli okular mikroskopu powiększa obraz 20 razy, a obiektyw powiększa go 10 razy. Zadanie 40. (3 pkt) Paprotniki Podaj/wymień Na rysunkach przedstawiono wybrane rośliny lądowe. Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Systematyka, t. 2., Warszawa 2004, s. 204, 225, 256. a)Podaj, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe przedstawionych roślin. b)Określ funkcję biologiczną każdego z rodzajów pędów skrzypu polnego (I) i podaj ich cechy budowy, które umożliwiają pełnienie tych funkcji. c)Podaj nazwę podziału komórkowego, który zachodzi w strukturze A rośliny przedstawionej na rysunku II oraz określ jego rolę w cyklu rozwojowym roślin I–III. Zadanie 41. (2 pkt) Nasienne Podaj/wymień Na rysunkach 1–4 przedstawiono fragmenty rodzimych roślin należących do nagonasiennych. Na podstawie: [dostęp: a)Podaj nazwy rodzajowe roślin przedstawionych na rysunkach (1–4). b)Podaj nazwy dwóch, widocznych na rysunkach organów i cechy tych organów, świadczące o przynależności przedstawionych roślin do nagonasiennych. Zadanie 42. (2 pkt) Nasienne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny liścia rośliny okrytonasiennej. Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Morfologia, t. 1., Warszawa 2011, s. 206. a)Ustal, czy przedstawiony na rysunku liść jest charakterystyczny dla rośliny jednoliściennej, czy – dwuliściennej. Odpowiedź uzasadnij, wskazując cechę budowy liścia potwierdzającą wybór. b)Wymień dwie funkcje liścia i korzystając z rysunku, podaj, na czym polega przystosowanie w jego budowie anatomicznej do pełnienia każdej z nich. Zadanie 43. (3 pkt) Nasienne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na rysunkach I–III przedstawiono budowę anatomiczną liści roślin należących do różnych grup ekologicznych pod względem wymagań w stosunku do wody. Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika. Morfologia, t. 1, Warszawa 2011, s. 184. a)Przyporządkuj liściom, przedstawionym na rysunkach I–III, nazwy grup ekologicznych roślin, mających liście o takiej budowie. W odpowiedzi posłuż się ich symbolami literowymi (A–D). mezofity hydrofity sukulenty sklerofity b)Podaj dwie różnice w budowie skórki liścia roślin I i II, i na przykładzie jednej z nich przedstaw związek budowy liścia tej rośliny ze środowiskiem, w którym występuje. c)Wykaż na przykładzie jednej cechy budowy liścia rośliny III jej przystosowanie do środowiska, w którym występuje. Zadanie 44. (5 pkt) Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Ekologia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Rzęsa (Lemna L.) – rodzaj drobnych roślin wodnych, liczący trzynaście gatunków, występujących niemal na całym świecie, z czego w Polsce występuje pięć gatunków (w tym dwa introdukowane). Są to rośliny o budowie uproszczonej do poziomu organizacji roślin plechowatych, a ich jedynymi wyróżnialnymi organami są zredukowane kwiaty oraz korzeń, co zilustrowano poniższymi rysunkami. Rośliny te osiągnęły niezwykłą skuteczność rozmnażania wegetatywnego – w sprzyjających warunkach potrafią podwoić swoją liczebność nawet w ciągu 48 godzin. Charakteryzuje je wysoka zawartość białka – można pozyskać więcej białka z rzęsy niż z soi rosnącej na takiej samej powierzchni. W tabeli przedstawiono wyniki badania składu chemicznego rzęsy pobranej ze stawu i rzęsy pobranej ze zbiornika w oczyszczalni ścieków. Składniki Zawartość składników mineralnych w suchej masie (%) rzęsa ze stawu rzęsa z oczyszczalni ścieków azot (ogólny) 0,7 4,7 fosfor (ogólny) 0,3 2,1 wapń 0,3 1,2 potas 0,3 1,4 Na podstawie: [dostęp: A. Szweykowska, J. Szweykowski: Botanika, t. 2., Warszawa 2007, s. 454. a)Podaj nazwę zależności (oraz czynnik stanowiący jej podłoże), która może zaistnieć między rzęsą pokrywającą powierzchnię stawu i roślinami żyjącymi pod powierzchnią wody. Określ skutki tej zależności dla roślin w stawie. b)Na podstawie tekstu wymień dwie cechy rzęsy, które sprawiają, że uprawia się ją na skalę przemysłową jako paszę dla zwierząt. Odpowiedź uzasadnij. c)Na podstawie danych z tabeli narysuj diagram słupkowy (w jednym układzie współrzędnych), ilustrujący zawartość dwóch pierwiastków biogennych w suchej masie rzęsy ze stawu i rzęsy z oczyszczalni ścieków. d)Na podstawie informacji o składzie chemicznym rzęsy ze stawu i z oczyszczalni ścieków, sformułuj wniosek dotyczący właściwości rzęsy przydatnych w oczyszczaniu ścieków. Zadanie 45. (2 pkt) Nasienne Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunkach A–H przedstawiono cechy budowy organów roślin jednoliściennych i dwuliściennych. Na podstawie: roślin [dostęp: a)Zapisz wszystkie oznaczenia literowe rysunków, które ilustrują cechy budowy organów roślin jednoliściennych. b)Podaj, w którym z organów – B czy G – zachodzi przyrost wtórny. Uzasadnij odpowiedź. Zadanie 46. (4 pkt) Nasienne Tkanki roślinne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na schematach przedstawiono w uproszczeniu budowę anatomiczną korzenia i łodygi rośliny okrytonasiennej. Na podstawie: K. Grykiel, G. Halastra-Petryna, E. Mazurek, B. Potulska-Klein, Tablice biologiczne, Gdańsk 2007, s. 150, 132. a)Podaj nazwy tkanek oznaczonych na schematach cyframi 1–4 i określ funkcję tkanki oznaczonej cyfrą 4. b)Określ, czy roślina okrytonasienna, której organy przedstawiono na schematach, należy do roślin dwu-, czy jednoliściennych. Uzasadnij odpowiedź. c)Określ, która z tkanek korzenia zaznaczonych na schemacie zabarwi się na czerwono, jeżeli korzeń rośliny, na kilka godzin przed wykonaniem preparatu, zostanie zanurzony w wodzie zawierającej czerwony barwnik. d)Podaj nazwę strefy korzenia, z której pochodzi przedstawiony na schemacie przekrój poprzeczny. Uzasadnij odpowiedź. Zadanie 47. (4 pkt) Fizjologia roślin Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Spośród pierwiastków naturalnie występujących w przyrodzie tylko kilkanaście uważa się za niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Rośliny pobierają przez korzenie składniki mineralne z podłoża, na którym rosną. W tym procesie dużą rolę odgrywa wymiana jonowa, w przypadku której za każdy pobrany kation roślina wydziela do podłoża jon wodorowy (H+), a za każdy pobrany anion – jon wodorowęglanowy (HCO3–). Na proces pobierania jonów wpływają warunki zewnętrzne, w tym odczyn środowiska. Na schemacie przedstawiono wpływ odczynu gleby na dostępność wybranych składników mineralnych w podłożu. Na podstawie: Fizjologia roślin, red. J. Kopcewicz, S. Lewak, Warszawa 2002, s. 268. a)Na podstawie schematu wskaż pierwiastek, którego pobieranie jest najbardziej wrażliwe na zmiany odczynu gleby. b)Podaj zakres wartości pH odczynu gleby, który jest optymalny dla wzrostu i rozwoju roślin z punktu widzenia pobierania przez nie składników mineralnych. Uzasadnij odpowiedź. c)Korzystając z dołączonych do zadania informacji, wykaż, że KCl jest solą zakwaszającą glebę, skoro wiadomo, że z glebowego chlorku potasu roślina wybiórczo pobiera kationy potasu w większych ilościach, niż aniony chloru. d)Określ, w jaki sposób zakwaszenie gleby wpływa na pobieranie przez rośliny azotu z podłoża oraz wyjaśnij, jaki ma to wpływ na intensywność procesu fotosyntezy. Zadanie 50. (6 pkt) Fizjologia roślin Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W pierwszym etapie kiełkowania nasion kukurydzy w zarodku powstaje giberelina, która indukuje syntezę enzymu α-amylazy w warstwie aleuronowej i transport tego białka do bielma. Przeprowadzono doświadczenie, aby zweryfikować hipotezę: Owoce kukurydzy (ziarniaki) zawierają α-amylazę. W tym celu przygotowano dwie szalki z jałowym żelem zawierającym skrobię. Kilka ziarniaków kukurydzy moczono w wodzie przez 1–2 dni, aż napęczniały, a następnie każdy z nich przecięto. Jedną połówkę każdego przeciętego ziarniaka gotowano przez 10 minut. Wszystkie części ziarniaków zdezynfekowano podchlorynem sodu. Połówki ziarniaków ułożono na szalkach przeciętą powierzchnią w stronę żelu. Po upływie 3 dni na szalki wylano cienką warstwę roztworu płynu Lugola. Obserwowano zabarwienie żelu na obu szalkach. Sposób przygotowania doświadczenia przedstawia poniższy rysunek. Na podstawie: [dostęp: a)Określ rolę płynu Lugola w doświadczeniu. b)Podaj, w jaki sposób uniemożliwiono rozwój bakterii i grzybów, które mogłyby rozkładać skrobię w żelu. c)Wyjaśnij, dlaczego jedną połówkę każdego z ziarniaków ugotowano i w jakim celu wykonano próbę I. d)Opisz i wyjaśnij wynik doświadczenia w obu próbach przyjmując, że hipoteza jest prawdziwa. e)Podaj, jakiego wyniku doświadczenia można by się spodziewać, gdyby użyto do niego ziarniaków kukurydzy, z których przed namoczeniem usunięto zarodki. Uzasadnij odpowiedź. f)Wyjaśnij, jaką funkcję w procesie normalnego kiełkowania pełni α-amylaza w ziarniaku kukurydzy. Zadanie 52. (2 pkt) Tkanki roślinne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Tkanka miękiszowa, stanowiąca główną masę ciała roślin, jest zbudowana z żywych komórek o regularnych kształtach, których wnętrze wypełnia centralnie położona wakuola i otacza cienka, celulozowa ściana komórkowa. Włókna celulozowe ściany komórkowej zanurzone są w bezpostaciowej macierzy, składającej się z hemiceluloz, pektyn oraz wielocukrowcowego śluzu. Pomiędzy składniki macierzy mogą wnikać większe ilości wody. W zależności od pełnionej funkcji wyodrębnia się kilka rodzajów tkanki miękiszowej, które mogą występować w różnych organach rośliny. Czasami rodzaj miękiszu danej rośliny zależy od jej środowiska życia. Na rysunku przedstawiono różne rodzaje tkanki miękiszowej, oznaczone literami (A–E). Na podstawie: A. Szweykowska, J. Szweykowski, Botanika, t. 1., Warszawa 1997, s. 125; E. Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa 1983, s. 132; Encyklopedia szkolna. Biologia, praca zbiorowa, Warszawa 1999, s. 531–532. a)Wiedząc, że komórki miękiszu oznaczonego literą E, zawierają substancje śluzowe zarówno w dużych wakuolach, jak i w ścianie komórkowej (wzbogaconej również pektynami), określ, jaką funkcję pełni ten rodzaj miękiszu w roślinie. Odpowiedź uzasadnij. b)Podaj, jakie rodzaje tkanki miękiszowej (A–E) występują u wymienionych typów ekologicznych roślin 1–3. Uzasadnij swój wybór, odnosząc się do każdego z nich. hydrofity kserofity (sukulenty) mezofity Zadanie 53. (4 pkt) Fizjologia roślin Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij System korzeniowy roślin znajduje się w warunkach naturalnych w środowisku uwodnionym i przewietrzanym. Stałe pobieranie jonów z podłoża przez korzenie powoduje niedobór składników mineralnych dostępnych dla roślin, który może być uzupełniany przez nawożenie. Sole wprowadzone do podłoża, z których kation jest pobierany w innym stopniu niż anion, powodują zmianę pH środowiska. Można je wobec tego podzielić na sole fizjologicznie kwaśne, zasadowe lub obojętne. Składniki mineralne mogą być pobierane nie tylko przez korzenie, lecz również w bardzo ograniczonym stopniu przez liście, głównie przez otwarte szparki. Na wykresie przedstawiono wpływ pH gleby na dostępność makroelementów w podłożu. Różna grubość zamalowanego obszaru oznacza różną dostępność pierwiastków. Na podstawie: Fizjologia roślin, red. J. Kopcewicz, S. Lewak, Warszawa 2002, s. 264–268. a)Na podstawie powyższych informacji podaj, jaki rodzaj soli należy zastosować, aby przy słabo zasadowym pH gleby spowodować dobrą przyswajalność wszystkich makroelementów. Odpowiedź uzasadnij. b)Na podstawie analizy wykresu wyjaśnij, dlaczego kwaśne opady (o pH niższym od 5,2) stanowią zagrożenie dla roślin. c)Zaznacz, który ze związków chemicznych może być najłatwiej pobieranym, bezpośrednio przez liście, źródłem makroelementu dla rośliny. SO2 (NH4)2SO4 NaNO3 KCl d)Wymień cechę budowy liścia, która utrudnia pobieranie składników mineralnych przez blaszkę liściową. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 54. (1 pkt) Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Siewkę kukurydzy (I) wyrwano z podłoża i położono poziomo na podłożu (II) w ciemnym i wilgotnym pomieszczeniu. Po kilku godzinach zaobserwowano zmianę kształtu siewki (III). Źródło: Solomon, Berg, Martin, Biologia, Warszawa 2014, s. 804. Podaj, jaki rodzaj reakcji rośliny badano przy pomocy tego doświadczenia. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 55. (4 pkt) Fizjologia roślin Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku pokazano zestaw doświadczalny: w otwartym szklanym słoju, z kilkucentymetrową warstwą wody na dnie, umieszczono skiełkowane nasienie fasoli (nasienie narysowano w powiększeniu). Przymocowano je delikatnie do wewnętrznej powierzchni kawałka czarnej bibuły, którym wyłożono część wewnętrznej powierzchni słoja. Przez cały czas trwania doświadczenia zestaw ten był umiarkowanie oświetlany w sposób pokazany na rysunku i pozostawiony w pomieszczeniu, w którym panowała temperatura 20°C. Przez 5 dni uzupełniano wodę oraz obserwowano kierunek wzrostu pędu oraz korzenia. Możliwe kierunki wzrostu tych organów podano w tabeli. Organ rośliny Pęd Korzeń Kierunekwzrostu 1. przeciwnie do kierunku światła 1. przeciwnie do kierunku światła 2. w kierunku światła 2. w kierunku światła 3. prosto do góry 3. prosto do góry 4. prosto w dół 4. prosto w dół a)Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia. b)Korzystając z tabeli, podaj oznaczenia cyfrowe opisów reakcji pędu i reakcji korzenia, które potwierdzają hipotezę badawczą, postawioną w opisanym doświadczeniu. c)Opisz próbę kontrolną do przedstawionego doświadczenia, i korzystając z tabeli, podaj wyniki tej próby. d)Korzystając z tabeli, podaj prawidłowy wynik doświadczenia, w którym taki sam zestaw, jak w próbie badawczej, pozostawiony przez 5 dni w takich samych warunkach światła i temperatury, obracany był w osi pionowej co godzinę o 45°. Zadanie 56. (4 pkt) Grzyby Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Grzyby stanowią bardzo zróżnicowaną pod względem budowy i czynności życiowych grupę organizmów. Wszystkie grzyby są heterotroficzne. Stosując kryterium, dotyczące sposobu pozyskiwania przez grzyba przyswajalnych substancji organicznych, wśród organizmów tych wyróżnia się grzyby: saprobiontyczne, pasożytnicze, symbiotyczne oraz drapieżne. Charakterystyczne dla różnych grup grzybów są ich cykle rozwojowe. Na schematach przedstawiono cykl rozwojowy pieczarki (A) i przekrój poprzeczny przez różne typy plech porostów (B). Na podstawie: [dostęp: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 643. a)Podaj, na czym polega różnica w sposobie pozyskiwania przyswajalnych substancji organicznych między grzybem saprobiontycznym a grzybem symbiotycznym. b)Do oznaczeń cyfrowych 1–3 ze schematu cyklu rozwojowego pieczarki przyporządkuj określenia: dikariofaza, diplofaza i haplofaza oraz podaj, która z tych faz jest dominująca. c)Na podstawie rysunku przedstawiającego przekrój poprzeczny przez różne typy plech porostów, wykaż na przykładzie dwóch cech (po jednej dotyczącej glonów i grzybów) zróżnicowanie budowy plechy porostów. d)Wyjaśnij, jak należałoby zmienić dotychczasowe określenie wzajemnych zależności między grzybami i glonami tworzącymi porosty, jeżeli zostaną potwierdzone ostatnie badania wskazujące na dominację grzybów w plesze porostów. Dotyczy ona na przykład kontroli wzrostu, kontroli aktywności fotosyntetycznej glonów, a nawet – w pewnych warunkach – na trawieniu przez grzybnię ich komórek. Zadanie 57. (5 pkt) Choroby człowieka Płazińce Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na schematach przedstawiono cykle rozwojowe bruzdogłowca szerokiego (A) i tasiemca uzbrojonego Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 682–683. a)Zaznacz w tabeli wiersz, w którym właściwie przyporządkowano żywicieli w cyklu rozwojowym bruzdogłowca szerokiego. Żywiciel pośredni Żywiciel ostateczny A. człowiek ryba B. oczlik ryba C. człowiek oczlik D. ryba człowiek b)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Larwa mająca postać wypełnionego płynem pęcherzyka, z wpukloną do środka główką, to onkosfera. wągier. koracidium. procerkoid. c)Podaj dwie różnice między cyklem rozwojowym bruzdogłowca szerokiego i tasiemca uzbrojonego, uwzględniając liczbę żywicieli pośrednich oraz środowisko, w którym przebiega rozwój pasożyta. d)Określ warunek niezbędny do przekształcenia się procerkoidu w następne stadium larwalne – plerocerkoid. e)Na podstawie analizy schematu podaj sposób postępowania, dzięki któremu zostaje zmniejszone ryzyko zarażenia się człowieka tasiemcem uzbrojonym. Zadanie 58. (2 pkt) Stawonogi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono budowę morfologiczną jednego z bezkręgowców. Na podstawie: [dostęp: a)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Bezkręgowiec ten jest przedstawicielem skąposzczetów. wieloszczetów. skorupiaków. wijów. b)Podaj nazwę typu zwierząt, do którego należy przedstawiony na rysunku bezkręgowiec i jedną widoczną cechę jego budowy morfologicznej, charakterystyczną dla tego typu. Zadanie 59. (2 pkt) Bezczaszkowce Kręgowce Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono budowę lancetnika. Źródło: Solomon, Berg, Martin, Biologia, Warszawa 2014, s. 682. a)Korzystając z rysunku, wypisz dwie cechy budowy lancetnika (poza obecnością struny grzbietowej), charakterystyczne wyłącznie dla strunowców i występujące w którymś stadium życiowym u każdego strunowca. b)Uzasadnij przynależność człowieka do strunowców, uwzględniając budowę jego szkieletu osiowego. Zadanie 60. (3 pkt) Kręgowce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną żaby. Źródło: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 322. a)Podaj dwie – widoczne na rysunku – cechy budowy zewnętrznej żaby, które powstały u płazów jako przystosowania do życia na lądzie. Uzasadnij odpowiedź. b)Opisz, jakie zachowanie żaby chroni ją jednocześnie przed przegrzaniem oraz odwodnieniem. c)Zaznacz w tabeli znakiem X prawidłowy kierunek przenikania przez skórę żaby obu wymienionych substancji (1 i 2) w stosunku do ciała żaby, która zanurzona jest w stawie. Substancja Kierunek przenikania w stosunku do ciała żaby 1. woda □ na zewnątrz / □ do wnętrza 2. dwutlenek węgla □ na zewnątrz / □ do wnętrza Zadanie 61. (3 pkt) Kręgowce Układ wydalniczy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na rysunkach A i B przedstawiono w uproszczeniu zasadę funkcjonowania układu wydalniczego zwierząt należących do dwóch gromad kręgowców lądowych. Na podstawie: W. Lewiński, Anatomia i fizjologia człowieka (z elementami fizjologii zwierząt), Reda 1996, s. 115. a)Podaj, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono funkcjonowanie układu wydalniczego gadów. Odpowiedź uzasadnij. b)Określ, na czym polega proces zachodzący w nefronie w miejscu oznaczonym na rysunku literą X. c)Uzasadnij na podstawie powyższych informacji, że oba kręgowce są przystosowane do lądowego trybu życia. Zadanie 62. (4 pkt) Stawonogi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Myśliczki to drapieżne chrząszcze należące do rodziny kusaków. Mają półkoliste, olbrzymie, zbudowane z tysiąca ommatidiów oczy, które są wrażliwe na zmiany w otoczeniu i pozwalają szybko reagować na ruch. Ich aparat gębowy zbudowany jest z wargi górnej, żuwaczek, szczęk oraz wargi dolnej, przekształconej w długi lepki język, błyskawicznie wyrzucany w kierunku ofiary, która przykleja się do lepkiej wydzieliny i trafia między silne żuwaczki. Gruczoły umiejscowione w głowie myśliczka produkują substancje tłuszczowe i białka wchodzące w skład wydzieliny, dzięki czemu język przylepia się do każdej powierzchni – hydrofilowej i hydrofobowej. Język kameleona to narząd mięśniowy położony w jamie gębowej. Jest bardzo długi, na końcu szeroki, pokryty lepkim śluzem. Kameleon strzela w ofiarę językiem dwa razy dłuższym od siebie samego, co pozwala pochwycić pokarm w ułamku sekundy z dużej odległości. Na podstawie: P. Jałoszyński, Odrzutowy kameleon, „Wiedza i Życie”, 2014 nr 9, s. 30. a)Na podstawie analizy tekstu wymień trzy cechy budowy myśliczka przystosowujące go do drapieżnictwa. b)Określ, który składnik lepkiej wydzieliny gruczołów myśliczka ułatwia przylepienie się języka do powierzchni hydrofobowej. c)Określ, czy oczy myśliczka są proste, czy złożone i podaj jedną ich cechę, która o tym świadczy. d)Zaznacz odpowiedź A lub B i jej uzasadnienie, wybierając spośród 1–3 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania. Język myśliczka i kameleona to narządy A. analogiczne, ponieważ 1. mają wspólne pochodzenie ewolucyjne i podobną budowę. 2. pełnią podobne funkcje, chociaż mają różne pochodzenie ewolucyjne. B. homologiczne, 3. należą do zwierząt blisko ze sobą spokrewnionych. Zadanie 63. (4 pkt) Kręgowce Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku A przedstawiono aksolotla (zaliczanego do płazów ogoniastych) w pewnym stadium rozwojowym, a na rysunku B – cykl rozwojowy płaza bezogonowego (bez zachowania proporcji wielkości przedstawionych form). Na podstawie: - reptiles/ [dostęp: a)Podaj nazwy etapów cyklu rozwojowego płaza bezogonowego oznaczonych na rysunku cyframi I, II, III. b)Podaj oznaczenie cyfrowe etapu rozwoju płazów, w którym wykształcają się listki zarodkowe i wymień ich nazwy. c)Podaj nazwę stadium rozwojowego, w jakim znajduje się przedstawiony na rysunku aksolotl. Odpowiedź uzasadnij. d)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Charakteryzując dorosłe płazy na podstawie zamieszczonych rysunków, należy użyć określeń: płucodyszne, żuchwowce, owodniowce. owodniowce, skrzelodyszne, bezżuchwowce. bezowodniowce, płucodyszne, rozdzielnopłciowe. bezżuchwowce, bezowodniowce, rozdzielnopłciowe. Zadanie 64. (2 pkt) Tkanki zwierzęce Metabolizm - pozostałe Podaj/wymień Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Tłuszcze, pochodzące z układu pokarmowego, docierają włosowatymi naczyniami krwionośnymi do komórek tkanki tłuszczowej, w których są gromadzone. Podczas deficytu energii w organizmie ulegają w nich hydrolizie (do kwasów tłuszczowych i glicerolu), a produkty hydrolizy transportowane są przez krew do wątroby lub innych narządów. a)Korzystając z podanych informacji i własnej wiedzy, podaj przystosowania tkanki tłuszczowej do przeprowadzania zachodzących w tej tkance trzech procesów opisanych w tekście. b)Uzupełnij schemat ilustrujący metabolizm tłuszczów w komórkach tłuszczowych, a następnie w komórkach wątroby, wpisując w pustych miejscach odpowiednie nazwy produktów reakcji lub procesów. Wybierz je spośród wymienionych poniżej. Nazwy produktów reakcji lub procesów: glikoliza, hydroliza, β-oksydacja, pirogronian, cholesterol, kwasy tłuszczowe, glicerol, acetylo-CoA. Zadanie 65. (4 pkt) Układ oddechowy Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono ciśnienie parcjalne gazów oddechowych w powietrzu atmosferycznym i pęcherzykowym oraz we krwi żylnej i tętniczej w naczyniach włosowatych płuc człowieka. Na podstawie: D. McLaughlin, J. Stamford, D. White, Fizjologia człowieka, Krótkie wykłady, Warszawa 2008, s. 151. a)Na podstawie analizy schematu narysuj i uzupełnij tabelę, w której przedstawisz ciśnienie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla w powietrzu atmosferycznym i pęcherzykowym oraz w naczyniach doprowadzających krew do płuc i odprowadzających krew z płuc. b)Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących dyfuzji gazów w pęcherzykach płucnych. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Dyfuzja tlenu i dwutlenku węgla między powietrzem pęcherzykowym a krwią odbywa się zgodnie z gradientem ciśnień parcjalnych tych gazów. 2. Cząsteczki tlenu dyfundują z pęcherzyków płucnych do krwi, ponieważ w powietrzu pęcherzykowym ciśnienie parcjalne tlenu jest większe niż we krwi dopływającej do płuc. 3. Cząsteczki dwutlenku węgla dyfundują z krwi do pęcherzyków płucnych, ponieważ w powietrzu pęcherzykowym ciśnienie parcjalne tego gazu jest większe niż w powietrzu atmosferycznym. c)Określ dwa warunki niezbędne do zapewnienia sprawnej dyfuzji tlenu z pęcherzyków płucnych do krwi. d)Podaj nazwę naczyń krwionośnych, które doprowadzają krew z płuc do serca i określ, jaka krew w nich płynie – natlenowana czy odtlenowana. Zadanie 66. (4 pkt) Układ hormonalny Podaj/wymień Na wykresach przedstawiono wyniki pomiarów stężenia glukozy (wykres A) i insuliny (wykres B) w osoczu krwi zdrowego człowieka rejestrowane w ciągu 9 godzin. Po 2 godzinach od rozpoczęcia pomiarów badana osoba spożyła 50 g glukozy. Ostatni posiłek badana osoba spożyła 12 godzin przed rozpoczęciem badania. Na podstawie: [dostęp: a)Odczytaj z wykresu i zapisz wartość prawidłowego (mieszczącego się w przyjętej normie) zakresu wahań stężenia glukozy na czczo w osoczu krwi u badanej osoby. Określ, w ciągu ilu godzin po spożyciu glukozy jej stężenie w osoczu wraca do wartości z tego zakresu. b)Podaj nazwę narządu produkującego insulinę oraz określ, w jaki sposób na zmiany stężenia insuliny w osoczu wpływa spożycie glukozy. c)Podaj przykład mechanizmu, w jaki insulina obniża stężenie glukozy w osoczu krwi. d)Podaj, po jakim czasie od chwili spożycia glukozy wykryto maksymalne jej stężenie w osoczu krwi oraz określ, ile razy w tym czasie wzrasta wartość stężenia tego cukru u badanej osoby. Zadanie 67. (2 pkt) Tkanki zwierzęce Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Na rysunku przedstawiono fragmenty wybranych tkanek człowieka (1–4). Na podstawie: [dostęp: M. i Z. Podbielkowscy, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1998, s. 59, 61, 63. Poniżej podano przykłady lokalizacji tych tkanek w organizmie (A–E). Lokalizacja tkanek: wnętrze nasad kości długich trzony kości długich powierzchnie stawowe krążki międzykręgowe ścięgna Spośród podanych przykładów tkanek (1–4) wybierz dwie należące do tkanek łącznych i wypełnij tabelę – podaj nazwy tych tkanek, oznaczenia cyfrowe rysunków, które je ilustrują, oraz oznaczenia literowe ich lokalizacji w organizmie. Nazwa tkanki Oznaczenie cyfrowe rysunku Oznaczenie literowe lokalizacji Zadanie 68. (4 pkt) Tkanki zwierzęce Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W organizmie człowieka występuje tkanka tłuszczowa żółta i brunatna, przy czym brunatna jest obecna tylko u noworodków i małych dzieci. W tabeli porównano tkankę tłuszczową żółtą i brunatną. Cecha Tkanka tłuszczowa żółta Tkanka tłuszczowa brunatna Liczba mitochondriów w komórce duża bardzo duża Sprzężenia między oddychaniem komórkowym a syntezą ATP ścisłe luźne Główna forma energii wytwarzanej w komórkach ATP ciepło Występowanie zakończeń nerwowych na powierzchni komórek nie tak Na podstawie: H. Mizgajska-Wiktor, W. Jarosz, R. Fogt-Wyrwas, Podstawy biologii człowieka, Warszawa 2013, s. 89. a)Na podstawie informacji zamieszczonych w tabeli podaj po jednej funkcji tkanki tłuszczowej żółtej i brunatnej w organizmie człowieka. b)Wykaż związek między występowaniem zakończeń nerwowych na powierzchni komórek w tkance brunatnej a wytwarzaniem przez nią ciepła. c)Wyjaśnij, uwzględniając funkcję tkanki tłuszczowej brunatnej, dlaczego ta tkanka występuje tylko u noworodków i małych dzieci. d)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Syntezę tłuszczów w tkance tłuszczowej żółtej może wzmagać podwyższone stężenie w organizmie insuliny. glukagonu. adrenaliny. kalcytoniny. Zadanie 69. (5 pkt) Układ hormonalny Układ powłokowy Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W hali sportowej, w której panowało normalne ciśnienie atmosferyczne, a temperatura powietrza wynosiła 20°C, przeprowadzono pomiar: na ciele zdrowego mężczyzny uprawiającego sport umocowano miernik wilgotności, przy pomocy którego przez 120 minut, w odstępach 10-minutowych, mierzono ilość wydzielanego przez niego potu. Podczas pierwszej części pomiaru (60 minut) mężczyzna nie wykonywał żadnych ćwiczeń i nie pocił się. Podczas drugiej części pomiaru (kolejne 60 minut) biegł bez przerwy, bez żadnego obciążenia, z taką samą prędkością. Wyniki uzyskane w drugiej części pomiaru posłużyły do obliczenia objętości potu wytworzonego w ciągu 1 minuty w każdym 10-minutowym przedziale czasowym, czyli do obliczenia intensywności pocenia się. Dane te zamieszczono w tabeli. Czas biegu (min) 0 10 20 30 40 50 60 Intensywność pocenia (cm3 potu / min) 0 5 8 9 10 11 12 Na podstawie: T. Greenwood, K. Pryor, R. Allan, Senior Biology 1, Burton upon Trent 2011, s. 21. a)Wykorzystując dane zamieszczone w tabeli, sporządź wykres liniowy, ilustrujący zależność intensywności pocenia się od czasu trwania biegu. b)Podaj warunek, który powinien być taki sam w pierwszej i drugiej części przeprowadzonego pomiaru, a nie został przedstawiony w opisie obserwacji. c)Wyjaśnij, dlaczego podczas biegu – w przeciwieństwie do okresu braku aktywności fizycznej – u obserwowanego mężczyzny wystąpił proces pocenia się. d)Zaznacz odpowiedź A lub B i jej uzasadnienie 1 lub 2 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania. Im dłużej biegacz biegnie, tym stężenie hormonu antydiuretycznego w jego krwi jest A. wyższe, gdyż podwzgórze reaguje na 1. wzrost potencjału wody w osoczu krwi. B. niższe, 2. spadek potencjału wody w osoczu krwi. Zadanie 70. (4 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W układzie pokarmowym odbywa się pobieranie pokarmu, jego stopniowe rozdrabnianie, rozkład (trawienie) składników pokarmowych oraz wchłanianie produktów trawienia. Składniki pokarmowe są rozkładane przez enzymy zwykle w kilku odcinkach przewodu pokarmowego. W zależności od rodzaju wiązania chemicznego, na które działają enzymy w trawionych związkach organicznych, wyróżnia się enzymy: proteazy, glikozydazy, esterazy i nukleazy. Na rysunku przedstawiono schematycznie elementy układu pokarmowego w powiązaniu z obiegiem ustrojowym układu krwionośnego. Na podstawie: A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka, Warszawa 1994, s. 145. a)Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących układu pokarmowego człowieka. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Układ pokarmowy dostarcza organizmowi człowieka materiały do budowy i odnowy tkanek oraz substancje energetyczne. 2. W przewodzie pokarmowym człowieka zachodzi trawienie wewnątrzkomórkowe i zewnątrzkomórkowe. 3. Energia zawarta w pokarmach spożywanych przez człowieka pochodzi w pośredni sposób z energii słonecznej. b)Określ, jakie związki organiczne są rozkładane przez glikozydazy (enzymy amylolityczne) oraz podaj oznaczenia literowe (A–F) i nazwy narządów, w których zachodzi ich trawienie. c)Podaj nazwy naczyń krwionośnych oznaczonych na rysunku cyframi 1 i 2. Określ, które z nich charakteryzuje się wyższym stężeniem mocznika. Odpowiedź uzasadnij. d)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Po posiłku złożonym z warzyw w komórkach wątroby, biorącej udział w utrzymywaniu stałego stężenia glukozy we krwi, zachodzi glikoliza – pobudzana przez glukagon. glikogeneza – pobudzana przez insulinę. glikogenoliza – pobudzana przez glukagon. glukoneogeneza – pobudzana przez insulinę. Zadanie 71. (4 pkt) Anatomia i fizjologia - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Utrzymanie równowagi cieplnej organizmu człowieka jest możliwe dzięki procesom o charakterze metabolicznym (np. utlenianie biologiczne), fizjologicznym, np. drżenie mięśni, oraz fizycznym – promieniowanie, przewodzenie, parowanie i konwekcja. Procesy te prowadzą do pozyskiwania ciepła lub strat ciepła, w zależności od warunków otoczenia organizmu i jego aktywności. Na podstawie: K. Birch, D. MacLaren, K. George, Fizjologia sportu. Krótkie wykłady, Warszawa 2012, s. 169. a)Spośród wymienionych w tekście, podaj przykład procesu (1), który prowadzi wyłącznie do strat ciepła z organizmu oraz przykład procesu (2), który prowadzi wyłącznie do pozyskania ciepła przez organizm. b)Podaj przykład narządu, który uczestniczy w termoregulacji zachodzącej w wyniku parowania. c)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Człowiek zanurzony w zimnej, płynącej wodzie traci ciepło wskutek konwekcji. parowania. przewodzenia. promieniowania. d)Oceń poprawność zdań dotyczących mechanizmów termoregulacji oraz ich skutków w organizmie człowieka. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Silniejsze pocenie przyczynia się do utraty wody z organizmu, ponieważ wzmaga wydzielanie wazopresyny. 2. W reakcji na niską temperaturę otoczenia zwężają się powierzchniowe naczynia krwionośne skóry, ograniczając w ten sposób straty ciepła z organizmu. 3. Wydzielanie tyroksyny zwiększa się w wyższej temperaturze otoczenia pod wpływem sygnału z podwzgórza. Zadanie 72. (5 pkt) Anatomia i fizjologia - pozostałe Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Warunkiem prawidłowego funkcjonowania organizmu jest utrzymanie homeostazy, w tym utrzymanie stałej temperatury ciała w różnych warunkach otoczenia i przy określonej aktywności człowieka, np. podczas treningu, w czasie którego w pracujących mięśniach powstają duże ilości ciepła. Na wykresie przedstawiono zmiany masy ciała człowieka podczas 3–godzinnego treningu o tej samej intensywności, wykonywanego w niskiej i wysokiej temperaturze otoczenia w hali treningowej, w kontrolowanych warunkach. Na podstawie: K. Birch, D. MacLaren, K. George, Fizjologia sportu. Krótkie wykłady, Warszawa 2012, s. 177. a)Określ na podstawie wykresu tendencję zmian masy ciała podczas treningu. Wyjaśnij, dlaczego tak się dzieje. b)Podaj, która krzywa (I czy II) ilustruje zmiany masy ciała podczas treningu w wyższej temperaturze otoczenia. Odpowiedź uzasadnij. c)Podaj czynnik środowiska, którego wartość powinna być jednakowa w obu próbach badawczych, aby wyniki pomiaru były wiarygodne. d)Wyjaśnij, dlaczego w pracujących mięśniach ciepło wydzielane jest w dużych ilościach. e)Wykaż, że intensywnie pracujące mięśnie wymagają wzmożonej pracy układów krwionośnego i oddechowego. Zadanie 73. (3 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Czynności układu pokarmowego są regulowane na drodze nerwowej i hormonalnej. Komórki gruczołowe błony śluzowej żołądka wydzielają składniki soku żołądkowego; jedne – kwas solny (HCl) i wodę, drugie – pepsynogen, jeszcze inne – śluz. W części odźwiernikowej żołądka znajdują się wewnątrzwydzielnicze komórki W, wytwarzające i gromadzące gastrynę. Na rysunku przedstawiono wydzielanie różnych substancji przez komórki żołądka. Na podstawie: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, red. W. Traczyk, A. Trzebski, Warszawa 2001, s. 756. a)Na podstawie analizy rysunku podaj dwa czynniki, pod wpływem których komórki oznaczone jako W (3) wydzielają gastrynę. b)Korzystając z podanych informacji, określ wpływ gastryny i acetylocholiny na komórki główne i okładzinowe błony śluzowej żołądka. c)Wyjaśnij, dlaczego gastryna dociera do komórek gruczołowych żołądka inną drogą niż acetylocholina. Zadanie 74. (3 pkt) Choroby człowieka Układ immunologiczny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Droga szerzenia chorób zakaźnych, inaczej droga zakażenia – to sposób i mechanizm przenoszenia zarazków do organizmu ze środowiska zewnętrznego. Możliwe jest przeniesienie zarazków przez kontakt seksualny, drogą pokarmową, oddechową, przez krew i przez wektory (stawonogi, gryzonie). Jednym z najbardziej skutecznych sposobów profilaktyki chorób zakaźnych, obok przestrzegania zasad higieny osobistej i żywienia, są szczepienia. Na podstawie: W. Irving, T. Boswell, D. Ala'Aldeen, Mikrobiologia medyczna. Krótkie wykłady, Warszawa 2012, s. 6. a)Wśród wymienionych poniżej chorób bakteryjnych podkreśl wszystkie te, w przypadku których człowiek chory nie stanowi bezpośredniego źródła zakażenia. Choroby: borelioza, czerwonka bakteryjna, dur brzuszny, cholera, gruźlica, tężec, wąglik. b)Podaj, inny niż szczepienie, sposób zapobiegania zachorowaniu na cholerę. c)Uzasadnij, że szczepionka zapewnia organizmowi odporność swoistą czynną. W odpowiedzi uwzględnij mechanizm jej działania. Zadanie 75. (6 pkt) Układ immunologiczny Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Głównymi antygenami transplantacyjnymi człowieka są antygeny grupowe AB0 występujące na erytrocytach oraz antygeny głównego układu zgodności tkankowej HLA, które występują na powierzchni wszystkich komórek jądrzastych. Jeżeli występuje niezgodność antygenów, to zostaje zainicjowana reakcja odpornościowa, która jest przyczyną odrzucenia przeszczepu. Liczne geny układu HLA znajdują się w 6. chromosomie, ale między nimi rzadko dochodzi do crossing-over, dlatego zwykle geny te dziedziczą się razem, co jest ważne dla przeszczepów rodzinnych. Zestaw alleli genów znajdujący się w tym samym chromosomie i razem dziedziczony zwany jest haplotypem. Każda komórka w organizmie potomka posiada na swojej powierzchni cząsteczki HLA zarówno typu matczynego, jak i ojcowskiego. Na schemacie przedstawiono dziedziczenie genów HLA. Na podstawie: Lydyard, A. Whelan, Fanger, Immunologia. Krótkie wykłady, Warszawa 2009, s. 277. a)Korzystając ze schematu, uzupełnij poniższe zdania, wybierając wartość liczbową spośród: 25, 50, 75, 100. Przeszczepy narządów od rodzica do dziecka i odwrotnie wykazują % zgodnych alelli HLA. Prawdopodobieństwo urodzenia się dziecka z jednym z przedstawionych możliwych zestawów alleli HLA wynosi %. b)Określ, w którym przypadku może być większa szansa przyjęcia się przeszczepu przez chorego – gdy dawcą narządu jest jedno z rodzeństwa, czy – gdy dawcą narządu jest rodzic. Odpowiedź uzasadnij. c)Określ, czy geny HLA dziedziczą się zgodnie z II prawem Mendla. Uzasadnij odpowiedź. d)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. W sposobie ekspresji genów HLA występuje kodominacja. dominacja zupełna. dominacja niezupełna. e)Wyjaśnij, dlaczego w przypadku powtórnego przeszczepu narządu z podobnymi antygenami transplantacyjnymi jego odrzucenie następuje wcześniej niż za pierwszym razem. f)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Powtórne odrzucenie przeszczepu to głównie przejaw mechanizmu odporności nabytej. wrodzonej. nieswoistej humoralnej. nieswoistej komórkowej. Zadanie 76. (3 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Układ nerwowy i narządy zmysłów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Czynności układu pokarmowego są regulowane między innymi przez autonomiczny układ nerwowy. Na rysunku przedstawiono wydzielanie substancji przez komórki żołądka pod wpływem działania impulsu nerwowego. Na podstawie: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, red. W. Traczyk, A. Trzebski, Warszawa 2001, s. 756. a)Korzystając z rysunku i własnej wiedzy, wykreśl w zdaniach, spośród zapisanych kursywą, niewłaściwe wyrażenia w taki sposób, aby powstała informacja prawdziwa. Uzasadnij swój wybór. Nerwy błędne należą do nerwów rdzeniowych/czaszkowych. Są to nerwy, w których przebiegają włókna współczulne/przywspółczulne autonomicznego układu nerwowego. b)Opisz widoczną na rysunku drogę odśrodkową łuku odruchowego autonomicznego, korzystając z oznaczeń I–III, i pamiętając, że składa się ona z dwóch neuronów. c)Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń na temat pokarmowych odruchów bezwarunkowych i warunkowych. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Smak pokarmu jest bodźcem bezwarunkowym, a widok pokarmu – bodźcem warunkowym odruchu wydzielania soku żołądkowego. 2. Pokarmowy odruch warunkowy kształtuje się wtedy, gdy ośrodek głodu w podwzgórzu jest pobudzony, a ośrodek sytości – zahamowany. 3. Odruchy bezwarunkowe i warunkowe podlegają w życiu osobniczym niewielkim zmianom. Zadanie 77. (2 pkt) Układ nerwowy i narządy zmysłów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono budowę ucha człowieka. Na podstawie: K. Grykiel, G. Halastra-Petryna, E. Mazurek, B. Potulska-Klein, Tablice biologiczne, Gdańsk 2007, s. 172. a)Podaj, które z elementów budowy ucha wskazanych na schemacie znajdują się w uchu środkowym oraz określ rolę trąbki słuchowej w funkcjonowaniu ucha. b)Określ kolejność przedstawionych etapów procesu słyszenia – wpisz w kolumnie tabeli numery 1–5. Etapy procesu słyszenia Nr etapu Drgania błony bębenkowej wprawiają w drgania kostki słuchowe, które wzmacniają je i poprzez strzemiączko przekazują na błonę okienka owalnego. Fala dźwiękowa zewnętrznym przewodem słuchowym dociera do błony bębenkowej, wprawiając ją w dźwiękowa zewnętrznym przewodem słuchowym dociera do błony bębenkowej, wprawiając ją w drgania. Komórki słuchowe ulegają wzbudzeniu, a impulsy nerwowe przewodzone są do mózgu za pośrednictwem nerwu słuchowe ulegają wzbudzeniu, a impulsy nerwowe przewodzone są do mózgu za pośrednictwem nerwu ślimakowego. Fale ciśnienia wprawiają w drgania błonę podstawną, na której spoczywają komórki słuchowe w narządzie ciśnienia wprawiają w drgania błonę podstawną, na której spoczywają komórki słuchowe w narządzie Cortiego. Drgania błony okienka owalnego przenoszone są, jako fale ciśnienia, przez płyn wypełniający błędnik. Zadanie 78. (3 pkt) Układ nerwowy i narządy zmysłów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na wykresie przedstawiono powierzchnię słyszalności, którą wyznaczają granice słyszalności, czyli skrajne częstotliwości fal dźwiękowych (górna i dolna) oraz dolna i górna wartość ciśnienia akustycznego dźwięków, które są słyszalne przez ucho ludzkie. Granice słyszalności są pojęciem umownym i zostały uśrednione (były wielokrotnie wyznaczane empirycznie przez różnych badaczy). Głos to zjawisko akustyczne, które posiada kilka specyficznych właściwości, między innymi: wysokość, która wiąże się z częstotliwością wydobywanego dźwięku mierzoną w hercach (Hz) i natężenie głosu, mierzone w decybelach (dB). Na podstawie: 4629-zrozumialosc-mowy [dostęp: K. Barrett, H. Brooks, S. Boitano, S. Barman, Ganong’s Review of Medical Physiology, New York-[...]-Toronto 2010, s. 209–211. a)Podaj, o ile decybeli wyższy jest poziom ciśnienia akustycznego, przy którym słyszymy ton o częstotliwości 100 Hz, od tego, przy którym słyszymy ton o częstotliwości 1000 Hz. b)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Częstotliwość tonu, dla którego ucho ludzkie jest najbardziej czułe, wynosi około 20 Hz. 100 Hz. 4000 Hz. 10000 Hz. c)Wśród opisów głosów (A–D) zaznacz dwa, które mieszczą się w obszarze (zasięgu) ludzkiej rozmowy. Głośno mówiąca osoba (70 dB), mająca niski głos (150 Hz). Krzycząca osoba (78 dB), mająca dość wysoki głos (500 Hz). Cicho mówiąca osoba (50 dB), mająca wysoki głos (2000 Hz). Normalnie mówiąca osoba (58 dB), mająca dość wysoki głos (1000 Hz). Zadanie 79. (2 pkt) Układ hormonalny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji wydzielania hormonu tarczycy. a)Do oznaczeń cyfrowych (1–4) na schemacie przyporządkuj odpowiednie nazwy wybrane spośród A–F. tyroksyna kora mózgowa podwzgórze kalcytonina przysadka mózgowa liberyna b)Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń dotyczących potencjalnych przyczyn znacznego obniżenia stężenia TSH we krwi pacjenta i skutków tej zmiany dla jego organizmu. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Nieprawidłowa dieta, która prowadzi do niedoboru jodu. 2. Nadczynności tarczycy, której skutkiem są zaburzenia metaboliczne. 3. Uszkodzenie przedniego (gruczołowego) płata przysadki mózgowej, które prowadzi między innymi do niedoczynności tarczycy. Zadanie 80. (2 pkt) Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na wykresie przedstawiono zmiany intensywności wydzielania do krwi badanego pacjenta dwóch hormonów trzustkowych (1 i 2), w zależności od stężenia glukozy w osoczu krwi tego pacjenta. Prawidłowy poziom glukozy we krwi zdrowego człowieka na czczo wynosi od 70 do 99 mg/dl. Na podstawie: K. Barrett, H. Brooks, S. Boitano, S. Barman, Ganong’s Review of Medical Physiology, New York-[...]-Toronto, 2010, s. 325. a)Na podstawie analizy wykresu podaj nazwy hormonów 1 i 2. Uzasadnij odpowiedź. b)Podaj, który z hormonów (1 czy 2) warunkuje powrót stężenia glukozy we krwi do wartości stężenia prawidłowego, kiedy stężenie tego cukru w osoczu wynosi 140 mg/dl. Uzasadnij odpowiedź. Zadanie 82. (3 pkt) Układ rozrodczy Podaj/wymień Komórka jajowa ssaków kończy podział komórkowy dopiero po wniknięcia do niej jednego z plemników podczas zapłodnienia. Na rysunkach A–E przedstawiono kolejne etapy procesu zapłodnienia. Na podstawie: W. Lewiński, Anatomia i fizjologia człowieka (z elementami fizjologii zwierząt), Reda 1996, s. 126. a)Korzystając z rysunku, podaj nazwę etapu podziału komórkowego, na którym znajduje się proces oogenezy w momencie owulacji. b)Podaj, jaką funkcję spełniają ciałka kierunkowe w procesie powstawania komórki jajowej. c)Uszereguj wymienione poniżej etapy procesu zapłodnienia według kolejności ich zachodzenia. W odpowiedzi posłuż się ich numerami. Usunięcie ciałka kierunkowego. Wniknięcie plemnika. Reakcja akrosomalna. Blok przeciwko polispermii. Zadanie 83. (1 pkt) Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W tabeli przedstawiono częstość rekombinacji (procent (%) crossing-over) pomiędzy czterema genami (k, m, o, p) znajdującymi się w jednym z autosomów badanego gatunku. Geny k m o p k - 25 11 5 m 25 - 36 20 o 11 36 - 16 p 5 20 16 - Wśród A–D zaznacz odpowiedź, w której podano prawidłową kolejność występowania (ułożenia) badanych genów w chromosomie. k, o, p, m m, p, k, o p, k, m, o m, k, p, o Zadanie 84. (4 pkt) Ekspresja informacji genetycznej Genetyka - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Poniżej zilustrowano mutację, która jest przyczyną mukowiscydozy – choroby genetycznej autosomalnej recesywnej, upośledzającej funkcjonowanie płuc, trzustki i innych narządów. Ocenia się, że w populacji europejskiej choruje 1 na 2500 osób. ALLEL PRAWIDŁOWYNumer kodonuŁańcuch DNAAminokwasy 503ATCIle 507ATCIle 508TTTPhe 509GGTGly 510GGTVal ALLEL ZMUTOWANYNumer kodonuŁańcuch DNAAminokwasy 506ATCIle 507AT-Ile 508--T 509GGTGly 510GGTVal Na podstawie: Charon, M. Świtoński, Genetyka zwierząt, Warszawa 2000, s. 121. a)Korzystając z tabeli kodu genetycznego określ, czy przedstawiony fragment łańcucha DNA jest nicią kodującą, czy matrycową. Uzasadnij odpowiedź. b)Uzasadnij na podstawie podanej informacji, że kod genetyczny jest zdegenerowany. c)Podaj nazwę przedstawionego rodzaju mutacji genowej i określ skutek tej mutacji dla struktury I-rzędowej powstającego białka. d)Oblicz, korzystając z równań Hardy’ego-Weinberga, częstość występowania nosicieli allelu mukowiscydozy w populacji europejskiej. Zadanie 85. (5 pkt) Stawonogi Dziedziczenie Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Muszka owocowa (Drosophila melanogaster) ma cztery pary chromosomów. Gen warunkujący barwę oczu znajduje się u tego owada w chromosomie X, przy czym allel warunkujący barwę białą (a) jest recesywny, zaś allel warunkujący barwę czerwoną (A) jest dominujący. Niesprzężony z płcią jest natomiast gen warunkujący cechę skrzydeł: allel dominujący (S) warunkuje skrzydła długie, a recesywny (s) warunkuje skrzydła krótkie (zredukowane). Dziedziczenie płci u muszki owocowej odbywa się według podobnych zasad jak u człowieka. Samica posiada dwa chromosomy płci XX, a samiec chromosomy płci XY. Cykl rozwojowy muszki owocowej w temperaturze 25°C trwa od 8 do 9 dni. Gatunek ten, ze względu na swoje cechy, wykorzystywany jest w badaniach genetycznych jako organizm modelowy. Na poniższych rysunkach przedstawiono zestawy chromosomów czterech osobników muszki owocowej (A–D). W chromosomach płci zaznaczono lokalizację genu warunkującego barwę oczu. Na podstawie [dostęp: a)Spośród rysunków A–D zaznacz te, które przedstawiają zestawy chromosomów osobników męskich i określ barwę oczu każdego z tych osobników. b)Spośród krzyżówek muszki owocowej (1–4) zaznacz tę, w wyniku której w potomstwie męskim prawdopodobieństwo wystąpienia osobników o oczach czerwonych, jak też białych wynosi 0,5 (50%). Uzasadnij odpowiedź, przedstawiając wynik tej krzyżówki w postaci szachownicy Punnetta. Podkreśl genotypy osobników męskich o oczach czerwonych. XAXa × XaY XAXA × XaY XaXa × XAY XAXA × XAY c)Stosując oznaczenia literowe alleli genów podane w informacji do zadania, zapisz wszystkie możliwe genotypy: samicy o czerwonych oczach i długich skrzydłach samca o czerwonych oczach i krótkich skrzydłach d)Na poniższym schemacie, przedstawiającym cykl rozwojowy muszki owocowej, wpisz nazwy stadiów rozwojowych oznaczonych cyframi 1 i 2 oraz podaj nazwę typu przeobrażenia występującego u tego owada. Na podstawie: [dostęp: Nazwa typu przeobrażenia: e)Na podstawie podanych informacji oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących trafności wyboru muszki owocowej jako organizmu modelowego w badaniach genetycznych. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Samice i samce muszki owocowej wyraźnie różnią się kolorem i rozmiarem, co ułatwia obserwację. 2. Mała liczba potomstwa pozwala na wiarygodną analizę statystyczną wzorów dziedziczenia. 3. Krótki cykl życiowy umożliwia obserwację wzorów dziedziczenia w kolejnych pokoleniach w krótkim czasie. 4. Ponieważ muszka owocowa ma mały genom, więc mała ilość DNA, który trzeba poddać analizie, ułatwia lokalizację genów badanych cech. Zadanie 86. (4 pkt) Choroby człowieka Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Choroba Huntingtona to schorzenie powodowane mutacją w genie HD. Zmutowany allel tego genu koduje białko, które – gromadząc się w neuronach – uszkadza je, doprowadzając do ich śmierci. U chorych dochodzi do zaburzeń ruchowych, psychicznych i postępującego otępienia. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle ok. 45. roku życia i stopniowo się wzmagają. Schemat przedstawia rodowód pewnej rodziny, w której wystąpiła genetycznie warunkowana choroba Huntingtona. Kwadratami oznaczono mężczyzn, kołami kobiety, czarne figury oznaczają osoby chore, u których wystąpił zmutowany allel genu HD, białe figury to osoby zdrowe, nieposiadające zmutowanego allelu. Na podstawie: [dostęp: a)Na podstawie analizy tekstu i rodowodu określ sposób dziedziczenia choroby Huntingtona – podkreśl właściwe wyrażenie spośród zaproponowanych. Uzasadnij każdą wybraną odpowiedź. Choroba Huntingtona jest autosomalna / sprzężona z płcią, ponieważ recesywna / dominująca, ponieważ b)Określ prawdopodobieństwo wystąpienia choroby Huntingtona u dzieci heterozygotycznych rodziców. Uzasadnij odpowiedź zapisem odpowiedniej krzyżówki genetycznej. c)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Allel odpowiedzialny za chorobę Huntingtona utrzymuje się w populacji ludzkiej, ponieważ mutacje tego allelu są letalne. objawy choroby występują zwykle w późniejszym wieku. allel przenoszony jest przez nosicieli, którzy nie chorują. dobór naturalny eliminuje osobniki w sposób losowy. Zadanie 87. (5 pkt) Choroby człowieka Inżynieria i badania genetyczne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono etapy jednego cyklu łańcuchowej reakcji polimerazy – PCR, który zachodzi w termocyklerach w zmiennej temperaturze – od 40°C do 95°C. W tej metodzie wykorzystuje się polimerazę Taq wyizolowaną z bakterii Thermus aquaticus, która żyje w gorących źródłach. Na podstawie: K. Charon, M. Świtoński, Genetyka zwierząt, Warszawa 2000, s. 79. a)Zaznacz wśród A–D cząsteczkę DNA z poprawnie oznaczonymi końcami obu macierzystych nici. b)Podaj, ile cząsteczek DNA znajdzie się w mieszaninie reakcyjnej po 5. cyklach PCR, jeżeli matrycę stanowi 1 cząsteczka DNA. c)Wyjaśnij, dlaczego polimeraza DNA zastosowana w metodzie PCR nie ulega inaktywacji w warunkach termicznych tej metody. d)Określ, czy metoda PCR jest przydatna: w diagnostyce zespołu Turnera w testach wykrywających obecność HIV w organizmie człowieka Odpowiedź uzasadnij w każdym przypadku. e)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Jednym z substratów w łańcuchowej reakcji polimerazy jest replikaza. cytydynotrifosforan (CTP). adenozynodifosforan (ADP). deoksyguanidynotrifosforan (dGTP). Zadanie 88. (4 pkt) Genetyka - pozostałe Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Cykl komórkowy eukariontów jest to uporządkowana sekwencja zdarzeń w życiu komórki od jej powstania, w wyniku podziału komórki rodzicielskiej, do jej podziału na komórki potomne. W czasie podziału komórki zmienia się poziom złożoności organizacji DNA, co prowadzi do uformowania się kariotypu. Regulacja cyklu komórkowego obejmuje między innymi wykrywanie uszkodzeń materiału genetycznego i ich naprawę, apoptozę komórek oraz zapobieganie niekontrolowanym podziałom komórkowym. To są główne mechanizmy chroniące materiał genetyczny komórek przed mutacjami i transformacją nowotworową. Na podstawie: [dostęp: a)Uszereguj wymienione struktury (A–D) w kolejności obrazującej wzrost złożoności organizacji jądrowego DNA. nukleosom chromosom podwójna helisa chromatyda b)Wpisz nazwy elementów chromosomu metafazowego oznaczonych na schemacie cyframi 1–4. Na podstawie: [dostęp: c)Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń, dotyczących kariotypu w komórkach somatycznych człowieka. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Każdy z 44 autosomów w niezmutowanej komórce somatycznej człowieka zawiera 1 allel określonego genu. 2. Morfologiczny obraz chromosomów jest taki sam w komórkach somatycznych człowieka, niezależnie od jego płci. 3. Niezmutowane komórki somatyczne różnych ludzi mogą zawierać różne zestawy alleli poszczególnych genów. d)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Jeżeli nowotwór charakteryzuje się nadmierną proliferacją komórkową (namnażaniem się komórek) i amplifikacją genów (zwiększeniem liczby kopii genów), to zahamowanie nowotworowej transformacji komórek może nastąpić przez zatrzymanie cyklu komórkowego. inaktywację mechanizmów indukujących apoptozę. uzyskanie zdolności do nielimitowanej liczby podziałów. uniezależnienie się komórek od czynników regulujących proliferację. Zadanie 89. (4 pkt) Inżynieria i badania genetyczne Pozostałe Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Biotechnologia obejmuje działania z wykorzystaniem organizmów żywych lub ich składników, prowadzące do wytworzenia użytecznych produktów. Biotechnologia tradycyjna stosuje naturalne enzymy lub organizmy niezawierające obcego materiału genetycznego, a nowoczesna – organizmy zmodyfikowane genetycznie oraz wytwarzane przez nie białka, w tym – enzymatyczne. Rozszerzenie zakresu potencjalnych zastosowań biotechnologii nowoczesnej umożliwił rozwój inżynierii genetycznej, czyli kierunkowe manipulacje genami prowadzące do uzyskania określonych celów. W tworzeniu zrekombinowanego DNA wykorzystuje się głównie bakteryjne enzymy restrykcyjne, a także inne enzymy, np. ligazy, polimerazy. Na poniższych schematach przedstawiono dwa przykłady sześcionukleotydowych sekwencji palindromowych w DNA, rozpoznawanych i przecinanych przez dwa enzymy restrykcyjne (strzałkami wskazano miejsce działania enzymu). Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 990–991. a)Na podstawie schematu podaj, czym charakteryzuje się sekwencja palindromowa nukleotydów w DNA. b)Na podstawie analizy schematów oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń, dotyczących działania enzymów restrykcyjnych. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Określony enzym restrykcyjny rozpoznaje specyficzną sekwencję nukleotydową i tnie ją również w specyficzny dla siebie sposób (symetryczny lub asymetryczny) 2. Jeżeli restryktazy tną cząsteczki DNA symetrycznie, wtedy produkt ma wystające, jednoniciowe lepkie końce, jeśli tną DNA asymetrycznie – wtedy końce są tępe. 3. Lepkie końce umożliwiają przyłączanie do nich (tak samo wytworzonych) komplementarnych fragmentów DNA pochodzących z innych źródeł. c)Korzystając z przedstawionych schematów, zapisz dwuniciową sekwencję nukleotydową DNA przed cięciem przez enzym i po cięciu, jeżeli restryktaza (KpnI) rozpoznaje sekwencję 5’...GGTACC...3’ z miejscem cięcia pomiędzy cząsteczkami cytozyny. d)Uzupełnij tabelę – wpisz odpowiednie informacje dotyczące uzyskiwania wymienionych produktów spożywczych metodą biotechnologii tradycyjnej. Lp. Produkty Stosowane mikroorganizmy Zachodzące procesy 1. jogurt, kiszone ogórki 2. chleb, piwo Zadanie 90. (2 pkt) Dziedziczenie Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Przeprowadzono badanie, w którym skrzyżowano homozygotyczne muszki owocowe, mające allele dominujące (K) – warunkujące skrzydła proste (krzyżówka A) oraz homozygotyczne muszki owocowe, mające allele recesywne (k) – warunkujące skrzydła odgięte (krzyżówka B). Na rysunku przedstawiono fenotypy potomstwa tych muszek, hodowanego w różnej temperaturze (15°C i 25°C). a)Uzupełnij tabelę – wpisz genotypy i fenotypy osobników pokolenia F1 ustalone na podstawie przedstawionych wyników. Dane Krzyżówka A Krzyżówka B osobniki pokolenia F1 I (15°C) II (25°C) III (15°C) IV (25°C) genotypy osobników F1 kształt skrzydeł osobników pokolenia F1 b)Wśród A–D zaznacz wniosek wynikający z przedstawionych wyników badań. Wiele charakterystycznych cech muszki owocowej nie jest dziedziczonych. Kształt skrzydeł muszki owocowej warunkowany jest jedynie przez genotyp. Mutacje występują tylko wtedy, gdy muszki owocowe hodowane są w niskiej temperaturze. Kształt skrzydeł może być warunkowany przez współdziałanie genotypu i warunków środowiska. Zadanie 91. (4 pkt) Dziedziczenie Układ immunologiczny Podaj/wymień Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Grupa krwi człowieka w układzie AB0 zależy od dziedziczenia jednego z trzech alleli (IA, IB lub i). Allele IA oraz IB są kodominujące w stosunku do siebie oraz dominujące w stosunku do allelu i. Innym ważnym układem antygenowym jest czynnik Rh. Na powierzchni erytrocytów ludzi z grupą krwi Rh+ występuje antygen D, a u osób z grupą Rh– brak jest tego antygenu. Allel warunkujący obecność antygenu D jest dominujący, cecha ta dziedziczy się zgodnie z I prawem Mendla. Matka, ma grupę krwi AB Rh+, zaś ojciec ma grupę krwi 0 Rh–. a)Oceń, czy u dziecka tej pary może wystąpić grupa krwi A Rh–. Zapisz genotypy rodziców oraz uzupełnij szachownicę Punnetta. Genotypy rodziców: Odpowiedź: b)Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących dziedziczenia czynnika Rh. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Osoby posiadające allel dominujący (D) zawsze mają grupę krwi Rh+. 2. Kobieta o genotypie DD i mężczyzna o genotypie Dd mogą mieć dziecko z grupą krwi Rh–. 3. Prawdopodobieństwo, że dziecko pary o genotypach Dd będzie miało grupę krwi Rh–, jest równe 50%. c)Określ, czy podczas ciąży u opisanej kobiety może wystąpić konflikt serologiczny. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 92. (2 pkt) Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Daltonizm uwarunkowany jest recesywnym allelem (d), leżącym w chromosomie X. Prawidłowy allel dominujący jest oznaczany jako (D). Na schemacie przedstawiono dziedziczenie daltonizmu w pewnej rodzinie. a)Zapisz genotyp mężczyzny oznaczonego na schemacie cyfrą 1 i określ, czy jest on daltonistą. Odpowiedź uzasadnij. b)Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących dziedziczenia daltonizmu. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Mężczyzna daltonista przekazuje allel d tylko córkom, a kobieta nosicielka – tylko synom. 2. Jeśli kobieta jest nosicielką daltonizmu, to każdy jej syn będzie daltonistą, niezależnie od genotypu ojca. 3. Możliwość wystąpienia choroby u córki kobiety będącej nosicielką daltonizmu zależy od tego, czy jej ojciec jest daltonistą. Zadanie 93. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Nukleozydy są związkami, które powstają przez połączenie zasady azotowej purynowej lub pirymidynowej z cukrem. Natomiast nukleozydy, do których zostaje dołączona reszta kwasu fosforowego, to nukleotydy. W kwasach nukleinowych, których monomerami są nukleotydy, cukrem jest ryboza lub deoksyryboza. Na schemacie przedstawiono nukleozydy z zasadami pirymidynowymi. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 168, 189. a)Podaj oznaczenie literowe nukleozydu, który w przedstawionej tu postaci nie występuje w kwasach nukleinowych organizmów żywych. Uzasadnij swój wybór. b)Korzystając ze wzoru, w którym ponumerowano atomy węgla w cząsteczce cukru, określ, w którym miejscu i jakim wiązaniem może przyłączyć się do tej cząsteczki reszta kwasu fosforowego i utworzyć nukleotyd. Zadanie 94. (3 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Rodowód przedstawia dziedziczenie choroby genetycznej – krzywicy opornej na działanie witaminy D. Jest to choroba sprzężona z płcią. Na podstawie: M. Barbor, M. Boyle, M. Cassidy. K. Senior, Biology, London, 1999, s. 519. a)Na podstawie analizy rodowodu określ, czy jest to choroba uwarunkowana allelem dominującym, czy – recesywnym. Odpowiedź uzasadnij. b)Określ, jakie jest prawdopodobieństwo, że kolejna córka matki oznaczonej cyfrą 1 urodzi się zdrowa. Przyjmując H jako oznaczenie allelu dominującego, przedstaw krzyżówkę, stosując szachownicę Punetta. Podkreśl genotyp zdrowej dziewczynki. Zadanie 95. (1 pkt) Ekspresja informacji genetycznej Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W komórkach E. coli operon laktozowy (lac) zawiera geny struktury kodujące enzymy niezbędne do rozkładu laktozy i jej pobierania ze środowiska zewnętrznego. Transkrypcja tych genów zależy od warunków środowiska. Jeżeli w środowisku bakterii nie ma laktozy, to represor lac – specjalne (allosteryczne) białko – wiąże się z operatorem, uniemożliwiając przyłączenie do promotora polimerazy RNA i rozpoczęcie transkrypcji genów struktury. Na rysunku przedstawiono operon laktozowy (I) oraz wpływ laktozy (induktora) na aktywność represora (II). Na podstawie: Podstawy genetyki dla studentów i lekarzy, red. G. Drewa,T. Ferenc, Wrocław 2005, s. 94. Korzystając z rysunku, opisz sposób, w jaki laktoza pobrana przez komórkę z podłoża wpływa na represor lac. Określ konsekwencje tego wpływu dla komórki i jej procesu oddychania. Zadanie 96. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Choroby człowieka Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na schematach przedstawiono ten sam etap dwóch typów podziałów komórkowych, oznaczonych cyframi I i II. Na podstawie: W. Czechowski, W. Gajewski, G. Garbaczewska, E. Nowakowski, Z. Starck, K. Skwarło-Sońta, P. Trojan, Biologia, Warszawa 1991, s. 25. a)Podaj numer schematu, na którym przedstawiono podział somatycznej komórki zwierzęcej oraz nazwę tego etapu podziału. b)Uzasadnij, że na schematach przedstawiono podziały dwóch komórek, które mogą pochodzić z jednego organizmu. c)Podaj przykład choroby genetycznej człowieka, która może być spowodowana nieprawidłowym rozejściem się chromosomów podczas podziału redukcyjnego. Zadanie 97. (3 pkt) Choroby człowieka Fizjologia roślin Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Albinizm jest chorobą genetyczną, warunkowaną obecnością recesywnego allelu powodującego brak enzymu tyrozynazy, który przekształca prekursor melaniny w barwnik melaninę. Albinizm może występować u ludzi oraz zwierząt. Częstotliwość występowania tej choroby u ludzi wynosi od 1 : 5000 do 1 : 15000, ale w niektórych populacjach może być znacząco wyższa, np. w Tanzanii wynosi średnio 1 : 1400. Pojęcie albinizmu stosuje się także w przypadku roślin, u których zaszła mutacja zaburzająca syntezę chlorofilu. Na podstawie: [dostęp: a)Wyjaśnij, dlaczego albinizm jest chorobą szczególnie niebezpieczną dla ludzi żyjących w strefie klimatów równikowych. b)Skrzyżowano albinotyczną samicę myszy z normalnie ubarwionym samcem. Zaznacz, jakie jest prawdopodobieństwo, że potomstwo tej pary będzie albinotyczne. 0% 0% lub 50% 100% 50% lub 100% c)Wyjaśnij, dlaczego całkowicie albinotyczne rośliny nie mają szans przeżycia. Zadanie 98. (1 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Epidermolysis bullosa (EB) to rzadka choroba genetyczna, charakteryzująca się powstawaniem pęcherzy na skórze. Stwierdzono, że chorobę tę warunkują mutacje dotyczące kilku genów zlokalizowanych w różnych chromosomach. Mogą one odpowiadać za recesywny lub dominujący typ dziedziczenia choroby. Na schemacie przedstawiono drzewo rodowe pewnej rodziny, u której doszło do mutacji pojedynczego genu. Na podstawie: [dostęp: Uzasadnij, że dziedziczenie tej choroby nie jest sprzężone z płcią i że w tym przypadku allel choroby jest recesywny. Zadanie 99. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono główne etapy ekspresji informacji genetycznej. Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 279. a)Korzystając z informacji podanych na rysunku i własnej wiedzy, oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Każda z nici DNA oraz nić mRNA zbudowane są z podobnych podjednostek chemicznych połączonych ze sobą za pomocą takich samych wiązań kowalencyjnych. 2. Dwuniciowy DNA oraz mRNA zbudowane są z nukleotydów purynowych i pirymidynowych, a stosunek ilościowy tych nukleotydów w obu kwasach wynosi 1 : 1. 3. Strukturę przestrzenną DNA i mRNA stabilizują wiązania wodorowe pomiędzy komplementarnymi zasadami azotowymi nukleotydów. b)Stosując oznaczenia literowe zasad azotowych, podaj kodon 2 i kodon 3 w mRNA oraz w nici matrycowej DNA. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Na podstawie przedstawionego schematu ekspresji informacji genetycznej można stwierdzić, że podczas transkrypcji trójkowy kod genetyczny ulega rozszyfrowaniu. podczas translacji dany kodon znajdujący się w DNA zostaje odczytany dwa razy. podczas transkrypcji – mimo zmiany zapisu informacji genetycznej – nie zmienia się jej sens. zmiana nukleotydu w danym kodonie powoduje zmianę jednego aminokwasu w białku. Zadanie 100. (4 pkt) Choroby człowieka Ekspresja informacji genetycznej Genetyka - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono fragment genu oraz fragment powstałego na jego podstawie mRNA, a następnie fragment zsyntetyzowanego polipeptydu przed mutacją oraz po mutacji. Na podstawie: Jorde, Carey, Bamshad, Genetyka medyczna, Wrocław 2014, s. 27. a)Wyjaśnij, na czym polega przedstawiony rodzaj mutacji, uwzględniając najpierw sekwencję nukleotydów w genie, a następnie przebieg i wynik procesu ekspresji informacji genetycznej zawartej w tym genie. b)Przyjmując, że na DNA nie działały czynniki mutagenne, podaj typową przyczynę powstawania takich mutacji, jak zilustrowana na schemacie. c)Korzystając z tabeli kodu genetycznego (zamieszczonego w zestawie Wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki), odczytaj, które trzy aminokwasy zostaną wbudowane do polipeptydu po zajściu tej mutacji i wpisz w wykropkowane miejsca skróty ich nazw. d)Spośród wymienionych niżej chorób człowieka wybierz i podkreśl tę, której przyczyną może być przedstawiony typ mutacji. Nazwy chorób: miażdżyca, mukowiscydoza, anemia złośliwa, zespół Klinefeltera, cukrzyca, zespół Turnera. Zadanie 101. (3 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono dwie krzyżówki u pewnej rasy drobiu. Krzyżówki te ilustrują dziedziczenie u tej rasy typu upierzenia – cechy sprzężonej z płcią. Upierzenie pasiaste (białe poprzeczne pasy na piórach) uwarunkowane jest przez allel dominujący B, a jednolite (czarne) – przez allel recesywny b. Płeć żeńska u drobiu determinowana jest przez chromosomy płci X i Y, męska – przez dwa chromosomy X. Na podstawie: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 123. a)Wyjaśnij, dlaczego wszystkie kury powstałe w wyniku krzyżówki nr 1 są pasiaste, a w wyniku krzyżówki nr 2 – wszystkie są jednolite. b)Podaj genotyp koguta z pokolenia P w krzyżówce nr 1. Uzasadnij odpowiedź. c)Podaj, który rodzaj zmienności cechy: ciągła czy nieciągła, występuje w przypadku typu ubarwienia upierzenia u drobiu. Uzasadnij odpowiedź. Zadanie 102. (4 pkt) Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Poniższe drzewo rodowe ilustruje dziedziczenie pewnej choroby w danej rodzinie. Choroba ta uwarunkowana jest przez allel recesywny (a) genu położonego w chromosomie X. a)Na podstawie analizy drzewa rodowego rodziny państwa Nowaków wypisz genotypy pani Nowak i pana Nowaka. b)Zaznacz zdanie, w którym podano nieprawidłową informację o jednym z dzieci państwa Nowaków. Jan jest chory – odziedziczył allel recesywny po matce. Kuba jest zdrowy – odziedziczył allel dominujący po matce. Anna jest nosicielką – odziedziczyła allel dominujący od ojca. Julia jest chora – odziedziczyła allele recesywne od ojca i od matki. c)Wiedząc, że Anna jest heterozygotą pod względem grupy krwi A, zaś Piotr jest heterozygotą pod względem grupy krwi B, oblicz prawdopodobieństwo urodzenia się w ich małżeństwie Bartosza jako zdrowego syna, który ma grupę krwi 0. W tym celu podaj genotypy Anny oraz Piotra, narysuj szachownicę Punnetta i podkreśl w niej genotyp Bartosza. Genotyp Anny: Genotyp Piotra: Szachownica Punnetta: Zadanie 103. (4 pkt) Budowa i funkcje komórki Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Poniżej przedstawiono graficzny obraz chromosomów (kariotyp) pewnej osoby. Na podstawie: Taylor, Green, Stout, Biological science 2, Cambridge 2006, s. 864. a)Zaznacz prawdziwą informację spośród A–D oraz napisz jej uzasadnienie tak, aby powstało prawidłowe dokończenie zdania. A. triploidia, ponieważ B. zespół Downa, C. zespół Turnera, D. zespół Klinefeltera, b)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania odnoszącego się do przebiegu mejozy podczas powstawania gamet u rodziców osoby, której kariotyp przedstawiono wyżej. Podczas mejozy u jednego rodzica rozdzieliły się wszystkie pary chromosomów, a u drugiego nie rozdzieliły się wszystkie pary chromosomów. u jednego rodzica rozdzieliły się wszystkie pary chromosomów, a u drugiego nie rozdzieliła się jedna para autosomów. u jednego rodzica nie rozdzieliła się para autosomów, a u drugiego rozdzieliła się tylko para chromosomów płci. u jednego rodzica nie rozdzieliła się para autosomów, a u drugiego nie rozdzieliła się para chromosomów płci. c)W poniższych zdaniach podkreśl odpowiednie wyrażenie spośród zaproponowanych tak, aby powstały prawdziwe informacje. Liczba chromosomów w podanym kariotypie świadczy o tym, że komórka ta może / nie może odbyć mitozę/y. Liczba chromosomów w podanym kariotypie świadczy o tym, że komórka ta może / nie może odbyć mejozę/y. d)Podaj nazwę procesu, w wyniku którego każdy chromosom składa się z dwóch chromatyd i dokładną nazwę etapu cyklu komórkowego, w którym proces ten się odbywa. Zadanie 104. (2 pkt) Inżynieria i badania genetyczne Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono jedno z najczęściej stosowanych przedsięwzięć inżynierii genetycznej roślin – otrzymywanie odmian odpornych na żerowanie larw owadów. Dawcą genu używanego do wzbogacenia genomu roślinnego w sekwencję kodującą toksyczne dla owadów białko jest najczęściej bakteria glebowa Bacillus thuringiensis. Cyframi oznaczono kolejne etapy otrzymywania odmiany ziemniaka odpornej na zgryzanie przez gąsienice. Na podstawie: J. Buchowicz, Biotechnologia molekularna, Warszawa 2012, s. 51–63, 75–77, 81–83. a)Do każdego opisu etapu, podanego w tabeli w przypadkowej kolejności, przyporządkuj oznaczenie jego oznaczenie cyfrowe zaznaczone na rysunku (1–7). Opis etapu Oznaczenie cyfrowe etapu Fragmentacja cząsteczki DNA. Wyizolowanie cząsteczki DNA. Wzrost i rozwój rośliny transgenicznej. Klonowanie transformowanych komórek. Różnicowanie się komórek i organogeneza. Wprowadzenie genu do DNA komórek biorcy genu. Identyfikacja fragmentu DNA zawierającego gen dawcy. b)Określ, czy w opisanej procedurze znajduje zastosowanie metoda PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy). Odpowiedź uzasadnij. c)Podaj nazwę cząsteczek opisanych w poniższym tekście oraz oznaczenie cyfrowe etapu, w którym zostały one zastosowane. Białka te charakteryzują się wysokim stopniem specyficzności substratowej – katalizują hydrolizę tylko niektórych, ściśle określonych wiązań estrowych i tylko w dwuniciowym DNA. Wybór wiązań zależy od występowania specyficznej, niewielkiej sekwencji zasad azotowych w makrocząsteczce DNA. d)Zaznacz zdanie, w którym podano niewłaściwy cel otrzymywania transgenicznych odmian ziemniaków. Odpowiedź uzasadnij. Uzyskanie odporności bulw na mróz. Zwiększenie zawartości skrobi w bulwach. Terapia genowa komórek somatycznych człowieka. Wytwarzanie składników szczepionek - antygenów lub przeciwciał. Uzasadnienie: Zadanie 105. (3 pkt) Ekologia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W ekosystemach nieustannie zachodzi produkcja biomasy i jej rozkład (dekompozycja), umożliwiający ponowne wykorzystanie pierwiastków przez producentów. W tabeli przedstawiono średnią zawartość węgla w biomasie i w glebie, w pięciu typach ekosystemów. Typ ekosystemu Średnia zawartość C organicznego w biomasie(kg · m–2) Średnia zawartość C organicznego w glebie(kg · m–2) 1. Las równikowy 18 10 2. Las strefy umiarkowanej 3 12 3. Tajga 8 15 4. Sawanna 2 4 5. Tundra 0,2 22 Na podstawie: J. Weiner, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Warszawa 2003, s. 139. a)Na podstawie danych z tabeli narysuj diagram słupkowy ilustrujący średnią zawartość węgla organicznego w biomasie i w glebie podanych typów ekosystemów. b)Wyjaśnij, dlaczego w tundrze synteza biomasy jest niewielka, zaś akumulacja martwej materii organicznej – wysoka. Zadanie 106. (3 pkt) Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W ekosystemie autotroficznym pierwotnym źródłem energii jest słońce – jego energię wykorzystują producenci, a następnie – wraz z pokarmem – konsumenci. Podczas przepływu energii przez kolejne poziomy troficzne występują jej straty. Na schemacie przedstawiono przepływ energii przez ekosystem. Na podstawie: Clegg, Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 70. a)Korzystając z własnej wiedzy i przedstawionych na schemacie informacji, opisz dwie widoczne drogi utraty energii podczas jej przepływu przez ekosystem, oznaczone jako R i W. C – to energia chemiczna zawarta w pokarmie zjedzonym przez organizm z poziomu II, A – to energia przyswojona przez organizm z poziomu II, R – to energia utracona, W – to energia utracona inną drogą niż energia R, i pamiętając, że suma wydatków energetycznych na wszystkie czynności życiowe zwierzęcia z poziomu II musi być równa energii zawartej w zjedzonym pokarmie, zapisz (posługując się podanymi symbolami) drugą stronę równania: A = c)Podaj nazwę grupy organizmów oznaczonych na schemacie literą D oraz określ ich rolę w funkcjonowaniu ekosystemu. Zadanie 107. (3 pkt) Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Na podstawie obserwacji przeprowadzonych w lasach dębowych w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych pod koniec lat 90. XX w. stwierdzono, że istnieje związek między występującym co 3–4 lata wysypem żołędzi a gwałtownym wzrostem liczebności populacji myszaków leśnych, żywiących się chętnie żołędziami, a także poczwarkami brudnicy nieparki żerującej na liściach dębu, jak również wzrostem liczby jeleni i kleszczy. Zaobserwowano również, dwa lata po wysypie żołędzi, zwiększoną zachorowalność na boreliozę wśród mieszkających w okolicy ludzi. Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Biologia, Warszawa 2014, s. 1175. a)Opisz, w jaki sposób myszaki leśne wpływają na wzrost plonu żołędzi. b)Wyjaśnij związek między wysypem żołędzi a zwiększoną zachorowalnością ludzi na boreliozę. c)Przedstaw na schemacie sieć zależności pokarmowych uwzględniającą wszystkie wymienione w tekście organizmy eukariotyczne ekosystemu leśnego. Zadanie 108. (2 pkt) Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na wykresach przedstawiono strukturę wiekową trzech populacji ssaków żyjących w parku narodowym. Każdy z prostokątów tworzących piramidę przedstawia jedną grupę wiekową. Na podstawie: [dostęp: a)Na podstawie analizy danych postanowiono objąć ochroną populację B. Uzasadnij słuszność tej decyzji. b)Pracownicy parku przewidują w najbliższej przyszłości znaczny przyrost osobników populacji C. Wyjaśnij, czy przewidywania te są uzasadnione. Zadanie 109. (3 pkt) Ekologia Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W lasach deszczowych Ekwadoru i Kostaryki występują rośliny z rodzaju Axinaea, które wytwarzają zmodyfikowane, rozdęte pręciki, z rurkowato wydłużonym zakończeniem. Rozdęte pręciki, dzięki kontrastowemu zabarwieniu, rzucają się w oczy i przypominają ptakom jagody. Rośliny wydatkują dużo energii na wyprodukowanie zjadanych przez ptaki, słodkich i pożywnych pręcików, których 100 g ma wartość 360 kcal. 40% objętości pręcików stanowi powietrze, więc gdy zostaną naciśnięte, wypchnięty gaz gwałtownie wyrzuca pyłek z wydłużonej części pręcika na zewnątrz, obsypując nim ptaka. Na podstawie: O. Orzyłowska-Śliwińska, Ptaki-zapylacze, „Wiedza i Życie”, 2014 nr 9, s. 11. a)Wykaż związek między budową pręcików roślin z rodzaju Axinaea a sposobem ich zapylania, podając dwie cechy budowy pręcików i znaczenie adaptacyjne każdej z nich. b)Określ, czy relacje między ptakami i roślinami są dla obu stron korzystne. Uzasadnij odpowiedź. c)Opisane zjawisko jest przykładem koewolucji. Wyjaśnij, na czym polega to zjawisko. Zadanie 110. (2 pkt) Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W zależności od zakresu tolerancji organizmów w stosunku do różnych czynników zewnętrznych wyróżnia się eurybionty i stenobionty. Przedrostki eury- i steno-, w połączeniu z częścią nazwy odpowiedniego czynnika środowiskowego, określają zakres tolerancji danego gatunku na ten czynnik. Na przykład w odniesieniu do temperatury wyróżniamy gatunki eurytermiczne i stenotermiczne. Na wykresie przedstawiono grupy organizmów wyróżnione na podstawie ich wymagań i tolerancji na działanie czynników środowiskowych. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 874. a)Określ, do której grupy – stenobiontów czy eurybiontów – zaliczamy gatunki wskaźnikowe. Odpowiedź uzasadnij. b)Na podstawie analizy wykresu podane przykłady organizmów (1–4) przyporządkuj do odpowiedniej grupy (A–C). oligotermiczne politermiczne eurytermiczne wróbel domowy palma kokosowa zając bielak słoń afrykański Zadanie 111. (2 pkt) Ekologia Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Wydra morska jest drapieżnikiem polującym na jeżowce, ryby, mięczaki i skorupiaki w północnym Pacyfiku. Jej przysmakiem są jeżowce odżywiające się plechami brunatnic, zwłaszcza listownicy, która tworzy podwodne zarośla, będące schronieniem oraz miejscem tarła wielu gatunków ryb. W XIX w. na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych wydry morskie zostały prawie całkowicie wytępione przez łowców futer, co wpłynęło na zmniejszenie liczebności ryb przybrzeżnych. Międzynarodowe przepisy ochrony tego gatunku umożliwiły odrodzenie się populacji wydry morskiej, która pod koniec XX w. była już znowu znaczącym elementem ekosystemu. Zaobserwowano wówczas także znaczny wzrost liczebności przybrzeżnych stad ryb północnego Pacyfiku. Na podstawie: T. Umiński, Ekologia, środowisko, przyroda. Podręcznik dla szkół średnich, Warszawa 1996, s. 85. a)Na podstawie tekstu przedstaw w formie zapisu łańcuch pokarmowy spasania, uwzględniający wydry i jeżowce. b)Wyjaśnij, w jaki sposób działalność człowieka przyczyniła się do zmniejszenia liczebności ryb przybrzeżnych w północnym Pacyfiku w XIX w. W odpowiedzi uwzględnij odpowiednie zależności pokarmowe. Zadanie 112. (2 pkt) Ekologia Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Na poletkach doświadczalnych o różnej wilgotności gleby uprawiano trzy gatunki traw z rodzajów stokłosa, rajgras i wyczyniec. Uprawiano je wszystkie razem oraz każdy gatunek oddzielnie. Na wykresach przedstawiono przyrost dla każdego gatunku trawy uprawianej oddzielnie (wykres A) oraz wynik konkurencji między tymi gatunkami, gdy są uprawiane razem (wykres B) na poletkach o różnej wilgotności gleby. Na podstawie: T. Umiński, Ekologia, środowisko, przyroda. Podręcznik dla szkół średnich, Warszawa 1996, s. 99. a)Sformułuj problem badawczy do przeprowadzonego doświadczenia. b)Podaj wniosek wynikający z porównania optimum wilgotności badanych gatunków traw, gdy uprawiane są razem oraz oddzielnie. Zadanie 113. (3 pkt) Ekologia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na stepach południowo-wschodniej Mongolii obok traw występują również niskie, cierniste krzewy – karagany i gatunki roślin zielnych o silnym zapachu lub ostrym smaku, np. piołun czy czosnek. Deszcze padają tu przez kilka dni w roku, a sezon wegetacyjny trwa zaledwie cztery miesiące. Na tych stepach żyją liczne owady, np. szarańcza, oraz łasice, lisy, gryzonie (kopiące systemy nor i korytarzy), ptaki ziarnojady, np. wróble ziemne, zajmujące opuszczone przez gryzonie nory, ptaki drapieżne. Na rysunku przedstawiono schemat niektórych zależności panujących na stepie. Na podstawie: J. Weiner, Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Warszawa 2003, s. 239. a)Do umieszczonych na schemacie pustych kratek wpisz odpowiednie litery (A–E) w taki sposób, aby można było odczytać obieg pierwiastków w ekosystemie. Odchody i szczątki gryzoni. Pobieranie pierwiastków odżywczych przez rośliny. Zjadanie roślin przez gryzonie. Destruenci. Szczątki roślinne. b)Określ rodzaj zależności występującej między gryzoniami a: trawami, lisami, wróblami ziemnymi. Przedstaw rolę gryzoni w tych zależnościach. c)Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących znaczenia roślinożerności w przyrodzie. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Zgryzanie roślin przez roślinożerców powoduje ubytek masy roślin, zakłóca ich wzrost i rozwój, a nawet wywołuje obumieranie całych roślin. 2. Zgryzanie roślin przez roślinożerców może być czynnikiem selekcyjnym, eliminującym ze środowiska gatunki roślin szczególnie wrażliwe na ten czynnik. 3. Eliminacja ze środowiska gatunków nieodpornych na zgryzanie jest przykładem działania doboru naturalnego rozrywającego. Zadanie 114. (2 pkt) Ekologia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W Wielkiej Brytanii wzdłuż wybrzeży morskich gnieżdżą się dwa gatunki kormoranów: kormoran zwyczajny i kormoran czubaty. Żywią się na tym samym obszarze organizmami morskimi i gnieżdżą się na skalistych półkach klifu. Na diagramach przedstawiono sposób odżywiania się tych gatunków, dla obu dostępne są wszystkie cztery kategorie ofiar. Na podstawie: Clegg, Mackean, Advanced Biology, London 2012, s. 65. a)Określ zależność ekologiczną, która występuje między dwoma gatunkami kormoranów oraz przedstaw jej skutek widoczny na diagramie. b)Analizując diagram i wiedząc, że dobijaki (ryby) żywią się drobnymi, planktonowymi skorupiakami, które chwytają w obszarze, gdzie znajdują się liczne inne organizmy planktonowe (np. okrzemki), zapisz łańcuch pokarmowy, którego ostatnim ogniwem będzie jeden z przedstawionych gatunków kormoranów. Podpisz poziomy troficzne tego łańcucha. Zadanie 115. (2 pkt) Ekologia Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Przeprowadzono doświadczenie, do którego użyto 100 g gleby ogrodowej (próbka I) i 100 g suchego piasku (próbka II). Do każdej z próbek włożono szkiełko zegarkowe, i na każde wkropiono 5 cm3 10% roztworu Ca(OH)2 (którego zmętnienie wskazuje na obecność w próbie CO2). Po dwóch godzinach przeprowadzono obserwację roztworu Ca(OH)2 i stwierdzono jego zmętnienie w próbce I oraz brak zmętnienia w próbce II. Na rysunku przedstawiono przebieg doświadczenia. Na podstawie: J. Müller, W. Stawiński, Obserwacje i doświadczenie w nauczaniu biologii. a)Sformułuj hipotezę badawczą tego doświadczenia. b)Wyjaśnij, dlaczego w II próbce użyto piasku. Zadanie 116. (3 pkt) Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U podstaw powstania koncepcji ekologicznej sieci obszarów chronionych legł jeden z wymogów skutecznej ochrony zasobów przyrodniczych, jakim jest zapewnienie ciągłości ekosystemów. Sieć ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów węzłowych i korytarzy ekologicznych rangi międzynarodowej i krajowej. Obszary węzłowe, najlepiej zachowane pod względem przyrodniczym i reprezentatywne dla różnych regionów przyrodniczych kraju, są ze sobą wzajemnie powiązane korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu. Sieć zawiera w sobie również obszary prawnie chronione (parki narodowe i krajobrazowe oraz rezerwaty) i ostoje przyrody. Jesienią 2012 r. przyrodnicy zaobserwowali w Karkonoszach watahę wilków, liczącą pięć osobników. Obecność tych drapieżników była prawdziwą sensacją. Zwierzęta pojawiły się bowiem w Karkonoszach po 170 latach nieobecności. Od kilku lat wróciły tu też rysie. W Karkonoszach jest dużo jeleni i saren, które niszczą ogromną liczbę młodych drzew, sadzonych przez leśników. Karkonoski Park Narodowy zleca nawet odstrzały redukcyjne. Zdaniem przyrodników powrót dużych ssaków drapieżnych jest szansą na przywrócenie równowagi ekologicznej w lasach tego Parku. Na mapie przedstawiono krajową sieć ekologiczną ECONET-POLSKA. Na podstawie: [dostęp: a)Korzystając z mapy, podaj znaczenie korytarzy ekologicznych dla różnorodności biologicznej na poziomie genetycznym i gatunkowym. b)Na podstawie przedstawionych informacji uzasadnij konieczność współpracy międzynarodowej w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody. c)Wyjaśnij, dlaczego powrót dużych ssaków drapieżnych w Karkonosze jest szansą na przywrócenie równowagi ekologicznej w tamtejszych lasach. Zadanie 117. (2 pkt) Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na wykresie przedstawiono sumę opadów i średnią temperaturę w ciągu roku w trzech biomach leśnych. Na podstawie: A. Mackenzie, Ball, Virdee, Krótkie wykłady. Ekologia, Warszawa 2002, s. 270. a)Wszystkie poniższe informacje (A–E) przyporządkuj do właściwych biomów, których dotyczą. Wpisz ich oznaczenia literowe przy właściwej nazwie biomu. Gleby bielicowe, ubogie w składniki mineralne ze względu na ograniczoną aktywność mikroorganizmów. Gleby bogate w składniki mineralne dzięki dużej aktywności destruentów i wysokiej produkcji roślinnej. Wyraźnie wyodrębniona warstwa podszytu oraz bogata warstwa runa leśnego, mchów i porostów. Drzewostan jednowarstwowy, o wykształconych cechach adaptacyjnych ograniczających utratę wody. Drzewostan wielowarstwowy, bogaty w liany i epifity, z ubogą warstwą podszytu. Borealny las iglasty: Las strefy umiarkowanej: Wilgotny las tropikalny: b)Określ, który z przedstawionych biomów charakteryzuje się największą różnorodnością biologiczną. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając czynniki przedstawione na wykresie. Zadanie 118. (1 pkt) Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj/wymień W latach 60–80. XX w. bezleśne obszary zalewowe w dolinach rzecznych zostały uznane za nieużytki, które należy przywrócić gospodarce. Podjęto działania zmierzające do osuszania bagien. Osuszano zarówno śródleśne torfowiska, bagna, jak i nieużytki rolne oraz prowadzono inwestycje melioracyjne podmokłych dolin rzecznych, np. Narwi, Biebrzy i Warty. Zmiany gospodarcze w Polsce w latach 1980–1990 sprawiły, że zaprzestano ekstensywnej gospodarki łąkowej oraz koszenia i wypasu bydła na podmokłych łąkach. Spowodowało to rozprzestrzenianie się trzcinowisk i zarośli wierzbowych, które wypierają występujące tu niegdyś szuwary turzycowe. Na podstawie: Polskie Ostoje ptaków. Ochrona ptaków wodnych i błotnych w pięciu parkach narodowych – odtwarzanie siedlisk i ograniczanie wpływu inwazyjnych gatunków, red. M. Domagała, W. Jankowa, Drawno 2014, s. 6. Na podstawie analizy tekstu wymień dwa zagrożenia dla różnorodności biologicznej podmokłych łąk i torfowisk oraz podaj przykład działania (zabiegu) ochrony czynnej, stosowanego w celu zapobiegania tym zagrożeniom. Zadanie 119. (4 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Gwałtowny spadek liczebności żubra w Puszczy Białowieskiej nastąpił podczas I wojny światowej wskutek masowego zabijania tych zwierząt przez żołnierzy i kłusowników. W 1919 r. w Puszczy Białowieskiej nie znaleziono już żywych żubrów. Proces restytucji żubra przebiegał w dwóch etapach: pierwszy polegał na rozmnażaniu żubra w ogrodach zoologicznych i rezerwatach leśnych. W drugim etapie restytucji żubry wypuszczono na wolność. Obecnie w Polsce żyje 1170 żubrów, z czego 991 na wolności i 179 w hodowlach zamkniętych (stan z 2009 r.). Na terenie Polski istnieje 5 wolno żyjących populacji tych zwierząt. Wśród współczesnych żubrów wyróżnia się dwie linie genetyczne: nizinną, zwaną białowieską, i nizinno-kaukaską. Pierwsza wywodzi się od 7 założycieli i obejmuje zwierzęta czystego podgatunku Bison bonasus bonasus. Linia nizinno-kaukaska powstała w wyniku skrzyżowania jednego byka podgatunku Bison bonasus caucasicus z samicami podgatunku nizinnego. Współczesna populacja żubra białowieskiego wykazuje małe zróżnicowanie genetyczne, każdy żubr ma ok. 50% par genów w postaci homozygotycznej. W tabeli przedstawiono wykaz założycieli linii białowieskiej żubra oraz udział ich genów w populacji zamkniętej i wolno żyjącej w momencie ich utworzenia. Lp. Płeć i imię założyciela Udział genów założyciela (%) populacja zamknięta populacja wolno żyjąca 1. F - Planta 29,4 36,3 2. F - Bilma 2,6 5,1 3. F – Plavia 5,5 4,6 4. M - Plebejer 54,5 44,8 5. M – Bill 2,6 5,2 6. M - Bismarc 2,7 2,4 7. M - Bergrunder 2,7 2,6 F – samice, M – samce Na podstawie: R. Kowalczyk, D. Ławreszuk, Wójcik, Ochrona żubra w Puszczy Białowieskiej. Zagrożenia i perspektywy rozwoju populacji, Białowieża, 2010, s. 35, 75–78. a)Na podstawie danych przedstawionych w tabeli sformułuj wniosek dotyczący wpływu poszczególnych założycieli na skład puli genowej populacji wolno żyjącej żubra białowieskiego. b)Na podstawie podanych informacji podaj przyczynę niskiej zmienności genetycznej współczesnej populacji żubra białowieskiego oraz przykład zagrożenia wynikającego z małego zróżnicowania genetycznego tej populacji. c)Na przykładzie populacji żubra zaznacz odpowiedź, która prawidłowo opisuje proces restytucji gatunku. Wprowadzenie do danego ekosystemu gatunku, który w warunkach naturalnych w nim nie występował. Ogół zabiegów mających na celu przywrócenie (odnowienie) w ekosystemie gatunku zagrożonego wyginięciem. Zabiegi mające na celu rozmnażanie w hodowlach zamkniętych gatunku zagrożonego wyginięciem. Działania ochronne mające na celu zapewnienie przetrwania dziko występujących gatunków oraz ich siedlisk. d)Na podstawie tekstu oceń, czy restytucja żubra białowieskiego w Polsce zakończyła się sukcesem. Odpowiedź uzasadnij, podając dwa argumenty. Zadanie 120. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W plejstocenie, podczas zlodowaceń nastąpiło silne obniżenie temperatury atmosfery oraz zmianie uległy ilość i sezonowość opadów. Występowały wówczas okresy zimne i suche (glacjały) oraz cieplejsze i wilgotne (interglacjały). W efekcie tych zmian następowało przesuwanie się stref klimatycznych i związanych z nimi stref roślinności. Na schemacie przedstawiono teoretyczny model glacjalno-interglacjalnych cykli zmian zasięgu roślinności w niższych szerokościach geograficznych Ziemi. Na podstawie: J. Kornaś, A. Medwecka-Kornaś, Geografia roślin, Warszawa 1986, s. 292. a)Korzystając z przedstawionych informacji, opisz, w jaki sposób glacjał, w stosunku do interglacjału, zmieniał rozmieszczenie i szerokość stref roślinności na Ziemi. b)Korzystając ze schematu i własnej wiedzy, oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących wpływu zlodowaceń na roślinność Ziemi. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Jednym ze skutków występowania zlodowaceń była migracja roślin arktycznych w niższe szerokości geograficzne. 2. W interglacjale pewne gatunki roślin arktycznych, które po ustąpieniu glacjału znalazły się w miejscach szczególnie zimnych (północne stoki, torfowiska), tzw. ostojach, przetrwały w niższych szerokościach geograficznych do czasów współczesnych. 3. Gatunki, które nie przetrwały zmian klimatycznych w ostojach, a ich kopalne szczątki są dowodem panujących kiedyś warunków klimatycznych, nazywane są reliktami. Zadanie 121. (4 pkt) Choroby człowieka Genetyka - pozostałe Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Anemia sierpowata jest to rodzaj wrodzonej niedokrwistości, polegającej na nieprawidłowej budowie łańcucha β hemoglobiny. Zmienioną hemoglobinę określa się jako hemoglobinę S (HbS) w przeciwieństwie do normalnej, występującej u dorosłych, hemoglobiny A (HbA). Anemia sierpowata jest chorobą śmiertelną, rozpowszechnioną w populacjach ludzi zamieszkujących tropikalny obszar Afryki i część Bliskiego Wschodu. Przyczyną tej choroby jest mutacja. Allel anemii sierpowatej (HbS lub S), którego częstość w puli genowej sięga 30%, jest współdominujący (wykazuje kodominację) względem allelu niezmutowanego (HbA lub A). Oba allele biorą taki sam udział (jednocześnie i niezależnie) w tworzeniu fenotypu. Okazuje się, że osoby heterozygotyczne są odporne na najbardziej śmiertelną formę malarii. Na rysunku przedstawiono fragmenty cząsteczek łańcucha β HbA i β HbS. Na podstawie: W. Gajewski, Genetyka ogólna i molekularna, Warszawa 1980, s. 356–359; A. Jerzmanowski, K. Staroń, Korczak, Biologia z higieną i ochroną środowiska, Warszawa 1993, s. 214, 216; https: [dostęp: a)Na podstawie analizy porównawczej przedstawionych fragmentów cząsteczek łańcucha β HbA i β HbS ustal i podaj, skutkiem którego rodzaju mutacji (genowej czy chromosomowej) jest HbS. Odpowiedź uzasadnij. b)Uzupełnij tabelę, zapisując genotypy trzech osób, które mają we krwi podaną zawartość hemoglobiny S (HbS). Przyjmij podane w tekście oznaczenie alleli. Osoba Zawartość HbS Genotyp 1. 100% 2. 50% 3. 0% c)Zastosuj równanie Hardy’ego-Weinberga do obliczenia częstości heterozygot w opisanych w tekście populacjach, przy założeniu, że populacje są w stanie równowagi genetycznej, a częstość allelu anemii sierpowatej w puli genowej wynosi 30%. d)Wyjaśnij, uwzględniając działanie doboru naturalnego, dlaczego w populacjach afrykańskich i bliskowschodnich utrzymuje się allel anemii sierpowatej. Zadanie 122. (1 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Zięby w pewnej populacji miały dzioby o różnym kształcie i wielkości. Ograniczone zasoby pożywienia podczas suszy spowodowały, że jedynym dostępnym pokarmem dla tych ptaków stały się owady żyjące pod korą drzew i nasiona w owocach kaktusa. Wskutek tego suszę przeżyły tylko zięby o najdłuższych dziobach, którymi mogły otwierać owoce kaktusa oraz zięby o najszerszych dziobach, którymi mogły odłupywać korę drzew. Na podstawie: Solomon, Martin, Berg, Villee, Biologia, Warszawa 1996, s. 422. Określ rodzaj doboru naturalnego (A–C) działającego na opisane w tekście zięby oraz wybierz schemat (1–3), który ilustruje ten rodzaj doboru. stabilizujący. kierunkowy. różnicujący. Zadanie 123. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Cechy charakterystyczne dla budowy współczesnego człowieka pojawiały się stopniowo u naszych przodków przez miliony lat. Wydaje się, że wiele z tych cech sprzyjało umacnianiu się dwóch najistotniejszych tendencji w naszej ewolucji: utrzymania pionowej postawy i stosowania narzędzi. Niektórzy naukowcy uważają, że nasi przodkowie przyjęli dwunożną postawę, gdy z powodu zmian klimatycznych zostali zmuszeni do życia na sawannie. Wybrane cechy budowy człowieka: duży mózg, krótka i szeroka miednica, zredukowane owłosienie, bródka, długi, przeciwstawny kciuk, przesunięty ku przodowi otwór dla rdzenia kręgowego w czaszce. Na podstawie: F. de Waal, G. Stix, Dlaczego jesteśmy wyjątkowi, „Świat Nauki”, 2014 nr 10, s. 45. a)Spośród wymienionych cech wybierz dwie takie, które mają bezpośredni związek z utrzymaniem pionowej postawy ciała i dwie takie, które wiążą się ze stosowaniem narzędzi przez przedstawicieli rodzaju Homo. Wpisz ich oznaczenia cyfrowe w odpowiednie miejsca tabeli. Oznaczenia cyfrowe cech związanych z: pionową postawą stosowaniem narzędzi b)Podając dwa argumenty, uzasadnij, że pionowa postawa hominidów żyjących na sawannie miała pewne zalety w porównaniu z sytuacją zwierząt czworonożnych. Zadanie 124. (4 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Choroby człowieka Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Występujący u ludzi gen DARC odpowiada za produkcję cząsteczek DARC, występujących na powierzchni erytrocytów. Cząsteczki te wiążą nadmiar krążących we krwi białek układu odpornościowego zwanych chemokinami. Około 45 tys. lat temu zaszła mutacja genu DARC, która przyczyniła się do powstania odporności na jednego z zarodźców malarii (Plasmodium vivax). Zarodźce te wnikają do erytrocytów za pośrednictwem cząsteczek kodowanych przez gen DARC, więc zmniejszenie ekspresji tego genu zakłóca cykl życiowy zarodźca. Jednocześnie mniejsza liczba cząsteczek DARC zwiększa stężenie krążących we krwi chemokin, wywołujących zapalenia, co z kolei może się wiązać ze wzrostem częstości raka prostaty obserwowanym u Afroamerykanów. Dziś mutację genu DARC notuje się u 95% ludzi mieszkających w środkowej i południowej Afryce, ale tylko u 5% Europejczyków. Na podstawie: J. Hawks, Ewolucja trwa, „Świat Nauki”, 2014 nr 10, s. 68. a)Uzupełnij schemat tak, aby przedstawiał opisaną w tekście zależność między mutacją genu DARC a rakiem prostaty. b)Wyjaśnij, dlaczego Afroamerykanie częściej chorują na raka prostaty niż Europejczycy. c)Wyjaśnij, dlaczego mutacja genu DARC utrwaliła się w populacji mieszkańców Afryki, a wśród Europejczyków występuje rzadko. d)Zaznacz odpowiedź A, B, C lub D i jej uzasadnienie 1, 2 lub 3 tak, aby powstało poprawne dokończenie zdania. Opisane zjawisko występowania odporności na malarię i podatności na raka prostaty u mężczyzn mających zmutowany gen DARC to A plejotropia, ponieważ 1. wystąpiło tylko u 5% Europejczyków. B sprzężenie genów, 2. choroba sprzężona jest z inną, korzystną cechąfenotypową. C crossing-over, D dominacja niezupełna, 3. jeden gen wpływa na więcej niż jedną cechę fenotypową. Zadanie 125. (6 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Laktaza jest enzymem wytwarzanym w rąbku szczoteczkowym nabłonka jelita cienkiego człowieka. Niedobór tego enzymu powoduje zespół objawów określanych jako nietolerancja laktozy, która objawia się nudnościami, bólem, wzdęciami oraz biegunką. Większość dorosłej populacji na świecie nie jet zdolna do tolerancji laktozy. W ciągu ostatnich 10 000 lat w różnych populacjach zaszły jednak co najmniej 5 razy mutacje, które wydłużyły okres produkcji laktazy aż do wieku dojrzałego. Jedna z mutacji pojawiła się wśród hodowców bydła w Europie, inne na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce wśród hodowców owiec, kóz i wielbłądów. Badacze sugerują, że tolerancja laktozy u dorosłych ludzi wyewoluowała niezależnie w różnych populacjach. W tabeli podano odsetek osób z nietolerancją laktozy w wybranych populacjach. Populacje Udział osób z nietolerancją laktozy (%) Szwedzi 2 Szwajcarzy 10 Finowie 18 Aborygeni 85 Chińczycy 95 Indianie 70 Na podstawie: J. Hawks, Ewolucja trwa „Świat Nauki”, 2014 nr 10, s. 68; [dostęp: a)Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń dotyczących przyczyn utrwalenia się mutacji ułatwiającej trawienie laktozy. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Dobór naturalny faworyzował osobniki posiadające allel odpowiedzialny za wytwarzanie laktazy, ponieważ były one lepiej dostosowane do dostępnej diety. 2. Dorośli hodowcy bydła przystosowali się do trawienia laktozy, gdyż mleko jest wartościowym pożywieniem zawierającym witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, wapń i przyswajalne białka. 3. Częstość alleli odpowiedzialnych za tolerancję laktozy wzrastała u hodowców bydła, gdyż osoby tolerujące laktozę nie chorowały przy mlecznej diecie i często przekazywały potomstwu allel tolerancji laktozy. b)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Pojawienie się tolerancji na laktozę w różnych populacjach ludzkich na świecie jest przykładem konwergencji. dywergencji. radiacji adaptacyjnej. dryfu genetycznego. c)Na podstawie danych z tabeli narysuj diagram słupkowy przedstawiający procentowy udział osób z nietolerancją laktozy w czterech wybranych populacjach, z których każda pochodzi z innego kontynentu. d)Podaj nazwy produktów reakcji katalizowanej przez laktazę. e)Uzasadnij, dlaczego tłuszcz zawarty w mleku może być trawiony w żołądku (przez lipazę żołądkową), a tłuszcz ze słoniny – nie może. Zadanie 126. (5 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Metody badawcze i doświadczenia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Naukowcy, badający gupiki dziko żyjące w dorzeczu Aripo na karaibskiej wyspie Trynidad, przemieścili 200 gupików ze zbiorników wodnych, w których występowały intensywnie polujące na nie pielęgnice szczupakowate, do zbiorników wodnych, w których żyły strumieniaki, polujące na gupiki mniej aktywnie. Pielęgnice szczupakowate polują głównie na gupiki dorosłe, preferując osobniki jaskrawo ubarwione, a strumieniaki – na młode gupiki, o niepełnej ekspresji ubarwienia. W kolejnych pokoleniach rejestrowano liczbę jaskrawo ubarwionych plamek na ciele dorosłych samców gupików i określano ich łączną powierzchnię. Uzyskane po 22 miesiącach obserwacji wyniki porównano w tabeli z tymi uzyskanymi w populacji źródłowej. Badana cecha Samce gupików z populacji źródłowej przemieszczonej 1. liczba barwnych plamek na jednego osobnika 5 11 2. powierzchnia barwnych plamek na jednego osobnika(jednostki umowne) 8 12 Na podstawie: Endler, Natural Selection on Color Poecilia reticulata, “Evolution”, 1980 vol. 34, issue 1, s. 76–91. a)Porównaj liczbę barwnych plamek przypadającą na jednego osobnika w obu populacjach gupików, przedstawiając dane zawarte w tabeli na diagramie słupkowym. b)Określ, jaki czynnik oddziałujący na populację spowodował zmiany ubarwienia gupików w populacji przemieszczonej i wyjaśnij działanie mechanizmu, dzięki któremu allel warunkujący jaskrawy wzór ubarwienia uległ upowszechnieniu w tej populacji. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Mechanizmem ewolucji, który spowodował zauważalną zmianę ubarwienia w przemieszczonej populacji gupików, był dobór sztuczny. dobór naturalny. dryf genetyczny. efekt założyciela. d)Określ, jak zapewne mogłoby zmienić się ubarwienie ryb, gdyby po zakończeniu prowadzonej obserwacji gupiki z populacji przemieszczonej zostały przeniesione do zbiornika, z którego pochodziły, i w którym nie zmieniły się warunki życia. Zadanie 127. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Gatunki biologiczne trwają, gdyż są rozrodczo izolowane od populacji innych gatunków. Mechanizmy izolujące zapobiegają krzyżowaniu się lub wymianie materiału genetycznego pomiędzy osobnikami różnych gatunków nawet wtedy, gdy występują na tym samym terenie. Mechanizmy izolacji prezygotycznej zapobiegają zapłodnieniu, natomiast mechanizmy izolacji postzygotycznej działają wtedy, gdy dojdzie do zapłodnienia między osobnikami blisko spokrewnionych gatunków. Mieszaniec powstały w wyniku skrzyżowania się osobników dwóch różnych gatunków wykazuje często wiele niekorzystnych cech i zaburzeń rozwojowych. W tabeli przedstawiono jeden z przykładów klasyfikacji mechanizmów izolacji rozrodczej. Mechanizmy izolacji rozrodczej prezygotycznej(przed powstaniem zygoty) postzygotycznej(po powstaniu zygoty) – izolacja siedliskowa– izolacja sezonowa– izolacja mechaniczna– izolacja behawioralna– izolacja gametyczna – brak przeżywalności mieszańców– zmniejszona żywotność mieszańców– bezpłodność mieszańców Na podstawie: Winter, Hickey, Fletcher, Krótkie wykłady. Genetyka, Warszawa 2005, s. 278–279; Solomon, Berg, Martin, Villee, Biologia, Warszawa 1996, s. 430. a)Określ, które mechanizmy izolacji rozrodczej, prezygotyczne czy postzygotyczne, są biologicznie korzystniejsze. Odpowiedź uzasadnij. b)Przy każdym przykładzie izolacji prezygotycznej (1–3) podaj nazwę jej rodzaju wybraną z powyższej tabeli. Dwa gatunki szałwii, Salvia mellifera i Salvia apiana, różnią się budową i wielkością kwiatów. izolacja Samice owadów prostoskrzydłych z rodzaju Ephippiger reagują tylko na dźwięki wydawane przez samce własnego gatunku. izolacja Okres pylenia dwóch gatunków sosny występujących w Kalifornii, Pinus radiata i Pinus muricata, przypada w innym terminie. izolacja Zadanie 128. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na poniższych rysunkach przedstawiono budowę kręgosłupa dwóch przedstawicieli naczelnych. Źródło: Solomon, Berg, Martin, Biologia, Warszawa 2014, s. 471. a)Korzystając z obu rysunków, porównaj kształt kręgosłupa goryla i człowieka. b)Określ, z jaką ewolucyjnie wykształconą cechą człowieka ma związek kształt jego kręgosłupa. Zadanie 129. (1 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Źródłem zmienności genetycznej, a w związku z tym – zmian ewolucyjnych, są mutacje: genowe oraz chromosomowe strukturalne i liczbowe. Mutacje są spontaniczne, ale środki mutagenne zwiększają prawdopodobieństwo ich zajścia. Ważną cechą mutacji jest ich losowość, co oznacza, że są bezkierunkowe. Najczęściej termin mutacja odnosi się do powstawania nowych alleli genów, a przyczyną tych zmian są pomyłki w działaniu polimerazy podczas syntezy komplementarnych nici DNA. Następują wówczas drobne stosunkowo różnice w zapisie informacji genetycznej. Część z nich prowadzi do powstania nowych genotypów u osobników danego gatunku. Wyłonienie się nowych genotypów oraz nowych fenotypów dostarcza materiału do zmian ewolucyjnych. Na podstawie: Zarys mechanizmów ewolucji, red. H. Krzanowska, A. Łomnicki, Warszawa 1997, s. 34–38. Określ kolejność przedstawionych etapów prowadzących do powstania nowego gatunku – wpisz w pierwszej kolumnie tabeli cyfry 1–5. Następnie podkreśl zdanie, które poprawnie wyjaśnia pojęcie doboru naturalnego. Nr Opis etapu Mutacje zwiększają różnorodność cech osobników danego gatunku i powodują, że osobniki nie są tak samo przystosowane do warunków środowiska. Błędy w replikacji DNA prowadzą do mutacji, a ich częstość zwiększają mutageny – promieniowanie ultrafioletowe i wysokoenergetyczne oraz liczne związki chemiczne. Zmiany warunków życia, np. wyczerpywanie się zasobów pokarmowych, jest przyczyną współzawodnictwa między osobnikami – tym większego, im trudniejsze są warunki życia. Stopniowo, przez wiele pokoleń, korzystne cechy kumulują się i występują u coraz większej liczby osobników – po pewnym czasie osobniki te stają się odmienne od wyjściowej formy fenotypu i krzyżują się tylko ze sobą. W warunkach konkurencji osobniki lepiej przystosowane mają większą szansę przeżycia i rozmnażania się, a ich potomstwo dziedziczy nowe, korzystne cechy, natomiast osobniki nieprzystosowane do zmian środowiska giną. Zadanie 130. (3 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunkach przedstawiono szkielety dorosłych osobników: współczesnego człowieka oraz współczesnej małpy człekokształtnej – goryla (nie zachowano proporcji wielkości). Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 477. a)Na podstawie analizy rysunków wymień dwie cechy budowy szkieletu osiowego człowieka, które różnią go od szkieletu osiowego goryla, a związane są z dwunożnością oraz pionizacją ciała. b)Wśród wymienionych poniżej cech budowy szkieletu (1–9) dorosłego człowieka oraz dorosłego goryla zaznacz te, które są dla nich wspólne. mała trzewioczaszka przeciwstawny kciuk przeciwstawny paluch skrócona miednica zaokrąglona potylica siedem kręgów szyjnych silnie rozwinięta łopatka zwykle dwanaście par żeber podwójnie wysklepiona stopa c)Przyporządkuj wybrane cechy budowy szkieletu wymienione w podpunkcie b) zadania (1–9) do kategorii podanych w tabeli. Oznaczenia cyfrowe cech wpisz do odpowiednich rubryk tabeli. Cechy goryla bezpośrednio związane z poruszaniem się na drzewach Cechy człowieka bezpośrednio związane z dwunożnością Zadanie 131. (3 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Układ kostny i mięśniowy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono szkielety kończyn przednich różnych kręgowców płucodysznych (nie zachowano proporcji wielkości). Na podstawie: Larousse. Ziemia, rośliny, zwierzęta, praca zbiorowa, Warszawa 1985, s. 166. a)Przedstaw rolę, jaką odgrywają kości zaznaczone na rysunkach szkieletów kończyn szarym kolorem, w funkcjonowaniu tych kończyn u wszystkich wymienionych kręgowców. b)Wyjaśnij, na czym polega różnica w budowie dłoni wieloryba i dłoni jaszczurki, uwzględniając rodzaj ruchu, w którym uczestniczy u tych kręgowców ta część kończyny. c)Podaj nazwę zjawiska ewolucyjnego, które ilustrują powyższe rysunki i wyjaśnij, na czym ono polega.

0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania. W wyniku acetylacji histonów grupa acetylowa zostaje przyłączona do dodatnio naładowanego łańcucha bocznego lizyny i powoduje usunięcie tego ładunku.

Matura z matematyki poziom rozszerzony [ARKUSZE] [ZADANIA] [ROZWIĄZANIA] [WYNIKI] 9 maja 2016, 8:11 Matura 2016 z Angielskiego. Co było? Odpowiedzi, arkusze 6 maja 2016, 12:26 Matura 2016. ANGIELSKI. Arkusze CKE, pytania, odpowiedzi 6 maja 2016, 7:34 Reklama Matura 2016. Angielski podstawowy i rozszerzony - PRZECIEKI, PYTANIA, ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE 5 maja 2016, 16:36 Skandal na maturze w Gliwicach! Uczniowie dostali złe arkusze! Muszą pisać egzamin jeszcze raz 33 5 maja 2016, 15:06 Matura 2016. Matematyka. Odpowiedzi, zadania, arkusze CKE 5 maja 2016, 12:02 Matura 2016. MATEMATYKA. Odpowiedzi, arkusze, zadania. Rozwiązania 5 maja 2016, 7:15 Matura 2016. Angielski podstawowy i rozszerzony (ARKUSZE, ODPOWIEDZI) 5 maja 2016, 6:02 Matura 2016. Polski - arkusze CKE, odpowiedzi, zadania, pytania. Egzamin z języka polskiego 4 maja 2016, 9:30 Reklama Matura 2016: Język polski - odpowiedzi, testy, zadania, arkusze. Egzamin dojrzałości 2016 - polski 4 maja 2016, 8:19 Matura 2016. Język polski, matematyka. Arkusze, odpowiedzi, pytania 3 maja 2016, 20:00 Matura 2016: Polski. Odpowiedzi, pytania, arkusz CKE, przecieki, testy, zadania (zdjęcia, wideo) 2 maja 2016, 21:30 Matura 2016 PRZECIEKI: Maturalne przecieki to kosztowne oszustwo 28 kwietnia 2016, 9:24 Egzamin maturalny 2016: 10 kroków, by nauka przynosiła oczekiwany skutek [PORADNIK MATURALNY] 27 kwietnia 2016, 12:57 Matura próbna 2015 OPERON: HISTORIA, WOS, GEOGRAFIA, BIOLOGIA (arkusze, zadania) 26 listopada 2015, 18:26 Reklama Matura język angielski. Dziś matura próbna OPERON 2015/2016. Odpowiedzi, arkusze, test, zadania 26 listopada 2015, 10:23 Matura próbna - j. angielski. OPERON 2015/2016 - odpowiedzi, arkusze, test, zadania (wideo) 25 listopada 2015, 18:33 Matura próbna 2015/2016. Matura matematyka OPERON. Odpowiedzi, pytania, rozwiązania, arkusz 25 listopada 2015, 9:30 Reklama Matura próbna - matematyka. OPERON 2015/2016 - odpowiedzi, arkusze, test, zadania 24 listopada 2015, 19:00 Matura próbna - j. polski - OPERON 2015/2016. Odpowiedzi, arkusze, test, zadania 24 listopada 2015, 11:18 Matura próbna 2015/16 OPERON: Odpowiedzi, arkusze, test, zadania - j. polski 23 listopada 2015, 16:31 Magda Balcerzak - Ta muzyka mnie ponosi 27 czerwca 2008, 22:20 1...1516171819

^{Które zadania okazały się najtrudniejsze? Środa, 10 maja to na maturze 2023 dzień egzaminu z wiedzy o społeczeństwie na poziomie rozszerzonym. Wszyscy, którzy podchodzą do egzaminu z WOS-u tuż po maturze z wiedzy o społeczeństwie szukają odpowiedzi i arkusza CKE na poziomie rozszerzonym, by sprawdzić, jak poszła im MATURA 2022 Z} Matura 2022 biologia. Odpowiedzi, arkusze CKE, zadania [ 12 maja maturzyści mierzyli się z matura 2022 z biologii na poziomie rozszerzonym. Prezentujemy arkusz CKE wraz z proponowanymi odpowiedziami. 12 maja 2022, 16:50 Matura 2014 Biologia - ODPOWIEDZI I ARKUSZE - poziom rozszerzony Matura 2014 Biologia - ODPOWIEDZI I ARKUSZE - poziom rozszerzony. Jeszcze raz zobaczcie arkusze pytań CKE i przykładowe odpowiedzi. Przygotowali je dla Was... 12 maja 2014, 15:38 Matura 2013. Biologia - poziom podstawowy [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] Matura z biologii wzbudza duże zainteresowanie wśród uczniów. W piątek 17 maja maturzyści zmierzyli się z tym przedmiotem na poziomie podstawowym i... 16 maja 2013, 19:46 Matura 2013. Biologia - poziom rozszerzony [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] W piątek 17 maja maturzyści zdawali biologię na poziomie rozszerzonym. Znajdziesz tu arkusze egzaminacyjne, a także odpowiedzi do testu. 16 maja 2013, 19:45 Egzamin ósmoklasisty 2022 Matematyka. Odpowiedzi, arkusze CKE, zadania [ 25 maja tegoroczni ósmoklasiści przystąpili do rozwiązywania egzaminu ósmoklasisty z matematyki. Przedstawiamy arkusz CKE wraz z proponowanymi odpowiedziami. 25 maja 2022, 14:09 Matura 2022 Niemiecki. Odpowiedzi, arkusze CKE, zadania [ 6 maja odbyła się matura 2022 z języka niemieckiego na poziomie podstawowy. Przedstawiamy arkusz CKE wraz z proponowanymi odpowiedziami. 6 maja 2022, 20:24 Matura 2019: BIOLOGIA. Odpowiedzi, arkusze CKE, rozwiązania zadań. Co było na pisemnej maturze z biologii? [POZIOM ROZSZERZONY, BIOLOGIA ODPOWIEDZI: Pierwszy tydzień matury 2019 dobiega końca. W piątek uczniowie zdają wybrane przedmioty na poziomie rozszerzonym. Na godzinę 10 maja 2019, 10:48 Matura 2015: Język angielski poziom podstawowy [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] Matura 2015. Język angielski poziom podstawowy - to z tym egzaminem maturzyści zmierzyli się trzeciego dnia. Zobaczcie pytania, arkusze i odpowiedzi z matury... 6 maja 2015, 14:53 Matura 2014: język włoski [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] - podstawa, rozszerzenie Matura 2014: język włoski - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Maturę z języka włoskiego w Wielkopolsce zdaje 16 maturzystów. Rozwiązania zadań... 22 maja 2014, 15:31 Matura 2014: Hiszpański - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Trwa Matura 2014. Hiszpański - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Publikujemy arkusze i rozwiązania zadań maturalnych, przygotowane przez poznańskich... 21 maja 2014, 21:43 Matura 2014: Hiszpański - podstawa i rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Matura 2014. Hiszpański - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Rozwiązania zadań egzaminacyjnych przygotowali dla Was poznańscy nauczyciele. 21 maja 2014, 15:12 Matura 2014: Historia [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] - poziom rozszerzony Matura 2014: Historia [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] - poziom rozszerzony. Specjalnie dla Was prezentujemy arkusze CKE i odpowiedzi, których udzielili poznańscy... 20 maja 2014, 20:28 Matura 2014: Historia [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] - podstawa Matura 2014: Historia [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE] - podstawa. Zobaczcie, jak Wam poszło! Tutaj znajdziecie arkusze i przykładowe odpowiedzi. 20 maja 2014, 20:25 Matura 2014: Informatyka - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Matura 2014: Informatyka - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]. Oto arkusze CKE oraz odpowiedzi, które przygotowali dla Was poznańscy nauczyciele.... 20 maja 2014, 15:36 Matura 2014: Informatyka [ODPOWIEDZI, ARKUSZ] - podstawa Matura 2014: Informatyka [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE] - podstawa. Matura 2014 z informatyki rozpoczęła się 20 maja o godzinie 9. Podstawę w Wielkopolsce wybrało... 20 maja 2014, 15:15 Matura 2014: Język francuski - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Matura 2014: Język francuski - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Publikujemy odpowiedzi, opracowane przez poznańskich nauczycieli. 19 maja 2014, 20:24 Matura 2014: Język francuski - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Matura 2014: Język francuski - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Poniedziałek 19 maja to dzień, w którym maturzyści zdają egzaminy z języka... 19 maja 2014, 16:26 Matura 2014: historia sztuki - podstawa [ODPOWIEDZI, ARKUSZ] Matura 2014: historia sztuki - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZ]. Publikujemy arkusze CKE. Zobaczcie także odpowiedzi. 16 maja 2014, 21:05 Matura 2014: historia sztuki - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Matura 2014: historia sztuki - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Publikujemy arkusze CKE. Zobaczcie także odpowiedzi. 16 maja 2014, 21:03 Matura 2014: Chemia - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZ] Matura 2014: Chemia - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZ]. Publikujemy arkusze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz odpowiedzi, przygotowane przez... 16 maja 2014, 16:07 Matura 2014: Chemia - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZ] Matura 2014: Chemia - podstawa, rozszerzenie [ODPOWIEDZI, ARKUSZ]. W piątek maturzyści zdawali egzamin dojrzałości z chemii na poziomie podstawowym lub... 16 maja 2014, 15:19 Matura 2014: Język rosyjski - poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE] Matura 2014: Język rosyjski poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]. Publikujemy arkusze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz odpowiedzi opracowane przez... 15 maja 2014, 20:47

Matura Grudzień 2015, Poziom Rozszerzony (Próbne arkusze CKE), Formuła od 2015 - Zadanie 1. (3 pkt) Strona główna Zadanie zadanie – biologia 1225

Matura BIOLOGIA 2015 podstawowa [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] TECHNIKUM CKEMatura BIOLOGIA 2015. W czwartek 7 maja maturzyści napisali egzamin z biologii na poziomie podstawowym. U nas znajdziecie arkusze testu maturalnego z biologii na poziomie podstawowym. TECHNIKUM Matura BIOLOGIA 2015 rozszerzona [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] TECHNIKUM, LICEUMMatura BIOLOGIA 2014 podstawowa i rozszerzona [ARKUSZE, ODPOWIEDZI]Matura z biologii cieszy się coraz większą popularnością wśród egzaminowanych. Wynik z biologii ważny jest zwłaszcza dla przyszłych farmaceutów i lekarzy.[b]Matura BIOLOGIA 2015 [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] podstawowa i rozszerzonaW tym roku Matura 2015 odbędzie się w dniach 4-29 maja. Uczniowie wyniki swojego egzaminu maturalnego poznają 30 czerwca 2015, kiedy szkoły otrzymają świadectwa z wynikami egzaminu absolwent, który zdecyduje się przystąpić do egzaminu maturalnego, będzie obowiązkowo zdawał pięć egzaminów. Z języka polskiego – w części pisemnej i części ustnej, z wybranego języka obcego nowożytnego – w części pisemnej i części ustnej, z matematyki – w części pisemnej – przypomina dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej dr Marcin 2015 BIOLOGIA: **Maturzysta, który zdaje egzamin maturalny w formule obowiązującej od 2015 roku. Na maturę powinien zabrać:**- Każdy maturzysta powinien mieć na egzaminie z każdego przedmiotu długopis (lub pióro) z czarnym tuszem (atramentem), przeznaczony do zapisywania rozwiązań (odpowiedzi).- Na egzamin z biologii, chemii i fizyki - linijkę (fakultatywnie), kalkulator prosty (obowiązkowo) oraz wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, które obowiązkowo zapewnia szkołaMATURA 2015 - SPRAWDŹ ARKUSZE ZADAŃ ORAZ ODPOWIEDZIMATEMATYKAMATURA 2015. MATEMATYKA. Układ równań z matematyki ODPOWIEDZI + ROZWIĄZANIA + ARKUSZEMATURA 2015. MATEMATYKA PRZECIEKI, wyciekły ZADANIA, co będzie na teście ODPOWIEDZI, ARKUSZEMATURA 2015. MATEMATYKA "Wyciekły arkusze, "znamy zadania", "przecieki" [ZADANIA, ODPOWIEDZI]

Matura: CKE Arkusz maturalny: biologia rozszerzona Rok: 2011 maj 2011 – poziom rozszerzony – odpowiedzi. Matura biologia 2015

Próbna matura 2015 z CKE. Trwa kolejny dzień z próbną maturą 2015 z CKE. Dzisiaj maturzyści zmierzyli się z egzaminem pisemnym z wybranych przedmiotów dodatkowych z biologii, geografii, chemii, fizyki, informatyki, filozofii, historii oraz wiedzy o społeczeństwie na poziomie rozszerzonym. Jak Wam poszło?Próbne matury mają przybliżyć uczniom nową formułę PRÓBNA 2015 z CKE: HISTORIA [ARKUSZE]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: HISTORIA [ODPOWIEDZI]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: WOS [ARKUSZE]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: WOS [ODPOWIEDZI]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: GEOGRAFIA [ARKUSZE]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE. GEOGRAFIA [ODPOWIEDZI]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: CHEMIA [ARKUSZE]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: CHEMIA [ODPOWIEDZI]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: FIZYKA [ARKUSZE]MATURA PRÓBNA 2015 z CKE: FIZYKA [ODPOWIEDZI] Tegoroczni uczniowie klas III liceów ogólnokształcących będą bowiem wiosną przyszłego roku - jako pierwsi - pisać maturę w nowej formule; są oni pierwszym rocznikiem uczniów liceów, który uczy się zgodnie z nową podstawą programową kształcenia szkół w próbnych egzaminach jest dobrowolny. Centralna Komisja Egzaminacyjna proponuje, by szkoły przeprowadziły je w warunkach zbliżonych do obowiązujących podczas właściwego egzaminu, np. by rozpoczynały je o godz. próbnych egzaminów uczniowie dostają arkusze egzaminacyjne zbudowane analogicznie do arkuszy, które otrzymają podczas właściwego egzaminu w maju 2015 z rozporządzeniem ministra edukacji ws. warunków i sposobu oceniania uczniów, wiosną 2015 r. abiturienci będą musieli zdać - tak jak dotąd - trzy obowiązkowe pisemne egzaminy maturalne na poziomie podstawowym: z języka polskiego, z języka obcego i z matematyki (maturzyści ze szkół dla mniejszości narodowych mają dodatkowo obowiązkowy egzamin z języka ojczystego); chętni mogą je zdawać także na poziomie rozszerzonym. Nowością będzie dodatkowy, obowiązkowy pisemny egzamin z grupy tak zwanych przedmiotów do wyboru, zdawany na poziomie rozszerzonym (chętni będą mogli przystąpić do więcej niż jednego egzaminu - maksymalnie do sześciu).Dotychczas abiturient mógł poprzestać tylko na egzaminach z języka polskiego, języka obcego i matematyki. Według Ministerstwa Edukacji Narodowej, w latach ubiegłych co trzeci maturzysta nie zdawał ani jednego przedmiotu dodatkowego. W grupie przedmiotów do wyboru są: biologia, chemia, filozofia, fizyka, geografia, historia, historia sztuki, historia muzyki, informatyka, język łaciński i kultura antyczna, wiedza o społeczeństwie, języki mniejszości narodowych i etnicznych, język regionalny, języki obce nowożytne, a także matematyka i język matura 2015 z CKE: Historia, WOS, Chemia, Fizyka, Biologia [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] W przypadku przedmiotów do wyboru od wiosny 2015 r. - podobnie jak dotąd - nie będzie jednak progu zaliczeniowego (w przypadku języka polskiego, obcego i matematyki, by zdać egzamin trzeba zdobyć co najmniej 30 proc. możliwych do zdobycia punktów). Nadal egzaminy z przedmiotów do wyboru i wyniki z nich uzyskane będą miały znaczenie głównie podczas rekrutacji na tych szkół, które nie zdecydowały się zorganizować próbnych egzaminów, będą mogli dopiero w piątek pobrać arkusze z przedmiotów do wyboru ze stron internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych. Zdecydowano tak, aby umożliwić zainteresowanym szkołom przeprowadzenie egzaminów z więcej niż jednego przedmiotu 2015 r. maturzyści będą musieli też - także tak, jak dotąd - przystąpić do dwóch egzaminów ustnych: z języka polskiego i języka obcego, przy czym egzamin z języka polskiego będzie miał zmienioną formułę; odejdzie się od przedstawiania przygotowywanych wcześniej przez uczniów prezentacji. Zamiast tego zdający będzie losował zadanie przygotowane przez Centralną Komisję według nowej formuły zdawać będą wtedy tylko abiturienci z liceów ogólnokształcących. Abiturienci z techników egzaminy w nowej formule będą mieli dopiero wiosną 2016 egzaminy z przedmiotów do wyboru są jednymi z serii próbnych egzaminów maturalnych zaplanowanych na ten tydzień. W poniedziałek przeprowadzony został egzamin z języka polskiego, we wtorek - z matematyki, a w środę - z języków obcych. Na piątek zaplanowano egzaminy próbne z języków mniejszości narodowych: białoruskiego, litewskiego i ukraińskiego.

Rok: 2015. Arkusz PDF i odpowiedzi: Egzamin zawodowy A.55 – styczeń 2015 – egzamin pisemny. Biologia – matura poziom rozszerzony. Chemia – matura poziom Matura 2021 język angielski p. podstawowy. Wiemy, jakie były pytania na maturze z j. angielskiego. Mamy arkusz i odpowiedzi! W czwartek 6 maja tegoroczni maturzyści napisali egzamin dojrzałości z języka angielskiego na poziomie podstawowym. Na egzaminie z angielskiego maturzyści... 6 maja 2021, 13:57 Matura CKE z matematyki na poziomie podstawowym. Dużo geometrii na maturze z matematyki [ARKUSZ, ODPOWIEDZI z matematyki] Matura z matematyki na poziomie podstawowym to drugi egzamin, z którym zmierzyli się maturzyści. Jakie były zadnia? Czy były trudne? Szymon Macnar z VI LO w... 5 maja 2021, 13:10 Próbna matura 2014: Fizyka [Arkusze CKE, Odpowiedzi] Próbna matura 2015 z CKE:Próbna matura: WOS [ARKUSZE CKE, ODPOWIEDZI]. Maturzyści w czwartek przystąpili do pisemnego egzaminu z wybranych przedmiotów... 19 grudnia 2014, 16:47 Próbna matura 2014: WOS [Arkusze CKE, Odpowiedzi] Próbna matura 2015 z CKE:Próbna matura: WOS [ARKUSZE CKE, ODPOWIEDZI]. Maturzyści w czwartek przystąpili do pisemnego egzaminu z wybranych przedmiotów... 19 grudnia 2014, 16:43 Próbna matura 2014: Historia [Arkusze CKE, Odpowiedzi] Próbna matura 2015 z CKE:Próbna matura: HISTORIA [ARKUSZE CKE, ODPOWIEDZI]. Maturzyści w czwartek przystąpią do pisemnego egzaminu z wybranych przedmiotów... 19 grudnia 2014, 16:25 Odpowiedzi do matury z matematyki 2022 na poziomie podstawowym. Sprawdź objaśnienia zadań z matematyki i arkusz CKE! Jak wyglądał arkusz z matematyki przygotowany przez CKE? Jakie są prawidłowe rozwiązania zadań zamkniętych i otwartych? Wyjaśniamy. Oto proponowane odpowiedzi... 6 maja 2022, 7:47 Matura 2021 Biologia rozszerzona. "Dosyć nietypowy arkusz egzaminacyjny" [ARKUSZ, ODPOWIEDZI z matury z biologii] W środę (12 maja) na kolejnym egzaminie maturalnym pojawili się młodzi ludzie, którzy marzą np. o studiowaniu medycyny. O godz. 9 rano przystąpili oni do... 12 maja 2021, 17:07 Matura angielski 2021- ARKUSZ CKE, ODPOWIEDZI. Sprawdź jakie były ZADANIA na maturze z angielskiego na poziomie podstawowym [ W czwartek, 6 maja o 9:00 rozpoczęła się matura z języka angielskiego na poziomie podstawowym. To dzień, w którym maturzyści piszą już trzeci i ostatni egzamin... 6 maja 2021, 14:37 Matura z matematyki była "wyjątkowo łatwa". "Dużo pytań z geometrii, z funkcji liniowej i kwadratowej" [ARKUSZ, ODPOWIEDZI, ROZWIĄZANIA] W środę, 5 maja o godz. 9:00 maturzyści napisali maturę z matematyki na poziomie podstawowym. W porównaniu do poprzednich lat na tegorocznej maturze z... 5 maja 2021, 14:38 Matura z języka polskiego. Najtrudniejsze tematy wypracowań z ubiegłych lat. Na liście autorów Sienkiewicz i Wyspiański [RANKING] Z jakimi tematami wypracowań na maturze z języka polskiego mierzyli się uczniowie w ubiegłych latach? Które były najtrudniejsze? Na tzw. podstawie często... 5 maja 2021, 7:01 Matura 2019 POLSKI podstawowy. Co będzie na maturze z języka polskiego? Pytania z matury z języka polskiego ARKUSZE CKE 06 05 Matura 2019 z języka polskiego. W poniedziałek 6 maja o godzinie 9 rozpoczęła się matura 2019 z języka polskiego na poziomie podstawowym. Jakie będą pytania... 6 maja 2019, 9:28 MATURA 2016: MATEMATYKA - Funkcje i równania (odpowiedzi, arkusz cke, rozwiązania) MATURA 2016 MATEMATYKA . Jakie zadania pojawiły się na egzaminie? Czy test był trudny? Na maturze z matematyki pojawiły się zadania z geometrii, trygonometrii... 5 maja 2016, 11:35 Wyniki matur 2015. Jak poszło uczniom z Małopolski? Wyniki matur 2015. Biorąc pod uwagę wyniki ze starej i nowej matury, małopolscy maturzyści napisali egzamin dojrzałości najlepiej w kraju. W sumie egzamin zdało... 30 czerwca 2015, 16:43 Wyniki matur 2015 już dziś. Jak sprawdzić wyniki matur 2015 w internecie? Wyniki matur 2015. Jak sprawdzić wyniki matur 2015 i kiedy pojawią się wyniki matur 2015? Tegoroczni maturzyści poznają wyniki matur 2015 30 czerwca 2015.... 29 czerwca 2015, 20:32 Wyniki matur 2015 już jutro 30 czerwca Wyniki matur 2015. Tegoroczni maturzyści poznają wyniki matur 2015 30 czerwca 2015. Wtedy do szkół trafią świadectwa maturalne przekazane przez Okręgowe... 29 czerwca 2015, 17:15 Matura 2015. Informatyka podstawowa, rozszerzona [ODPOWIEDZI + ARKUSZE] Matura 2015. INFORMATYKA. We wtorek, 19 maja o godzinie maturzyści napiszą egzamin maturalny z informatyki na poziomie rozszerzonym i podstawowym. U nas... 19 maja 2015, 8:17 MATURA 2015. francuski podstawowy [ARKUSZE, ODPOWIEDZI wkrótce] technikum, liceum MATURA 2015. FRANCUSKI podstawowy. 18 maja maturzyści przystąpili do egzaminu z języka francuskiego na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Zobaczcie arkusze z... 18 maja 2015, 14:48 Matura 2015. Chemia rozszerzona dla LO ODPOWIEDZI + ARKUSZE MATURA 2015. CHEMIA rozszerzona, podstawowa. Maturzyści w piątek 15 maja o godzinie przystąpią do egzaminu maturalnego z chemii na poziomie podstawowym i... 15 maja 2015, 14:50 Matura 2015. Chemia podstawowa i rozszerzona dla TECHNIKUM ODPOWIEDZI + ARKUSZE MATURA 2015. CHEMIA podstawowa i rozszerzona. Maturzyści w piątek 15 maja o godzinie przystąpią do egzaminu maturalnego z chemii na poziomie podstawowym i... 15 maja 2015, 12:23 MATURA 2015. CHEMIA rozszerzona, podstawowa ODPOWIEDZI + ARKUSZE technikum, liceum MATURA 2015. CHEMIA rozszerzona, podstawowa. W piątek, 15 maja maturzyści zmierzą sie z egzaminem z chemii na poziomie podstawowym i rozszezrzonym. U nas... 15 maja 2015, 8:22 MATURA 2015. ROSYJSKI podstawowy. Mamy ARKUSZE z rosyjskiego. Liceum, technikum MATURA 2015. ROSYJSKI podstawowy. 14 maja o godz. 9 maturzyści przystąpili do egzaminu z języka rosyjskiego na poziomie podstawowym. U nas po teście znajdziecie... 14 maja 2015, 15:01 Biologia - Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 130. Kategoria: Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Typ: Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień. Na rysunkach przedstawiono szkielety dorosłych osobników: współczesnego człowieka oraz współczesnej

Matura 2015 Biologia podstawowa i rozszerzona. Maturzyści już dzisiaj o godz. 14 zasiądą do pisania kolejnego egzaminu maturalnego. Tym razem czeka ich biologia na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Ten test nie jest obowiązkowy. Wybrali go wszyscy ci, którym marzą się studia na kierunkach medycznych, ścisłych lub przyrodniczych. W tym roku uczniowie musieli zdecydować, który poziom chcą pisac - podstwowy czy rozszerzony, ponieważ oba egzaminy odbywają się w tym samym czasie. Co będzie na maturze? Przekonamy się dzisiaj po południu, jak tylko maturzyści odłożą pióra i długopisy i zakończą egzamin. Przykładowe zadania, odpowiedzi oraz pełne arksze CKE opublikujemy jeszcze dzisiaj na naszym portalu 2015 BIOLOGIA - STARA MATURA W TECHNIKUM I NOWA MATURA W LICEUM - CO BĘDZIE NA EGZAMINACH?Matura 2015 Biologia podstawowa i rozszerzona. Na dwóch poziomach zdawana będzie dzisiaj biologia. Inaczej niż w przypadku języka polskiego i matematyki, gdzie te dwa egzaminy zostały rozdzielone według poziomów trudności na dwa osobne dni. Maturzyści musieli wybrac, czy chcą pisąc poziom podstawowy czy rozszerzony. Niektórzy uznali, że wystarczy im podstawa, aby kontynuować naukę na studiach wyższych. Jednak sporo osób zdecydowało się na maturę rozszerzoną z biologii, szczególnie ci, którzy chcą zdawać na studia medyczne takie jak medycyna czy farmacja. Im wyższy wynik, tym większa szansa na dostanie się nie tylko na upragnione studia, ale i do konkretnego miasta. Wrażenia maturzystów po egzaminie z matematyki:MATURA BIOLOGIA 2015 - ARKUSZE MATURALNE 2015 - ARKUSZ CKE - ODPOWIEDZIMatura 2015 biologia poziom podstawowy i rozszerzony. Jeszcze dzisiaj znajdziecie na naszym portalu arkusze maturalne 2015. Wszystkie arkusze CKE opublikujemy, jak tylko będą dostępne. Jeżeli chcecie sprawdzić arkusze CKE i przykłądowe odpowiedzi z poprzednich egzaminów, to zobaczcie nasz serwis specjalny GAZETA WROCŁAWSKA - EDUKACJA MATURY CKE 2015.

^{Matura: CKE Arkusz maturalny: biologia rozszerzona Rok: 2015. Arkusz PDF i odpowiedzi: Matura biologia – czerwiec 2015 – poziom rozszerzony.}

Dziennik BałtyckiEdukacjaPróbna matura…red 19 grudnia 2014, 10:42 Próbna matura 2014/2015 z CKE - biologia (p. rozszerzony) [ARKUSZE, ODPOWIEDZI] Próbna matura 2014/2015 z CKE - biologia (poziom rozszerzony). W czwartek, r., uczniowie ostatnich klas ponadgimnazjalnych napisali próbny egzamin maturalny z biologii. Zobaczcie arkusze CKE i odpowiedzi. FACEBOOKDołącz do nas na Facebooku!Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!Polub nas na Facebooku!TWITTERKONTAKTKontakt z redakcjąByłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?Napisz do nas! matura próbna 2015 biologiamatura próbna biologiamatura biologia odpowiedzipróbna matura 2015próbna matura 2014matura próbna biologia arkusz Komentarze Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż kontoNie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.Podaj powód zgłoszeniaSpamWulgaryzmyRażąca zawartośćPropagowanie nienawiściFałszywa informacjaNieautoryzowana reklamaInny powód Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.

Biologia - Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 12. Kategoria: Budowa i funkcje komórki Układ rozrodczy Typ: Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień. Spermatogeneza, czyli tworzenie i rozwój plemników, jest procesem przebiegającym w sposób ciągły przez całe dorosłe życie mężczyzny.

Matura 2015. Dziś język polski. Odpowiedzi i arkusz testu CKE matury 2015 z języka polskiego opublikujemy na naszym portalu po zakończeniu się matura 2015. Jest trochę zmian, losowanie miejsc przed wejściem do sali oraz zagadnień na ustnym języku polskim. A dziś młodzież napisze maturę 2015 z języka 2015: Odpowiedzi i arkusze CKE znajdziesz tutaj: Matura 2015: Odpowiedzi - polski, matematyka, geografia, historia, WOS, biologia, angielski - arkusz CKE- Myślę, że największy stres będzie wtedy, gdy wejdziemy do sali - mówi Michał Trembowski, maturzysta z III LO w Białymstoku. - Najbardziej obawiam się ustnego języka polskiego, bo jestem z klasy matematycznej. Tu znajdziesz odpowiedzi i arkusz CKE do matury 2015 z języka polskiego: Matura 2015 z języka polskiego [ODPOWIEDZI, ARKUSZ CKE]Matura 2015 - język polski - arkusz CKEMichał i inni abiturienci dziś zaczynają zdawanie matury. W ostatnich dniach odpoczywali i zbierali siły. Ale znaleźli się też tacy, którzy wykorzystywali czas na ostatnie powtórki. Tak jak Joanna Zalewska z III LO, która wybrała się jeszcze do szkoły na zajęcia z matematyki. - Zawsze można jeszcze nad czymś popracować i coś udoskonalić - uważa też: Matura 2015: Polski - odpowiedzi, arkusz CKE. Potem matematyka i angielskiW poniedziałek wszyscy napiszą obowiązkową maturę 2015 z języka polskiego na poziomie podstawowym, jutro obowiązkową dla wszystkich maturę 2015 z matematyki, w środę zaś - z języka angielskiego. Matura 2015 - film informacyjny CKE (źródło: CKE)Matura 2015 - odpowiedzi: Język polski + arkusz testu CKEDenerwować się będą nie tylko zdający, ale i Odpowiadam za matury, więc zawsze drżę, żeby wszystko poszło, jak trzeba - mówi Ewa Zaniewska, wicedyrektor-ka III Liceum Ogólnokształcącego w Białymstoku. - Nauczyciele też się przejmują egzaminami, bo chcą, żeby uczniom dobrze poszło. Matura 2015: Język polski - odpowiedzi i arkusz CKE w serwisie egzamin maturalny zostanie przeprowadzony w 204 szkołach województwa podlaskiego. Przystąpi do niego 13991 zdających: 7026 będzie zdawać w nowej formule, a pozostali - w formule obowiązującej do roku 2014. Natomiast w województwie warmińsko-mazurskim egzamin dojrzałości młodzież będzie zdawać w 267 szkołach. Przystąpi do niego 15641 będzie zdawać maturę 2015Województwo podlaskie: powiat augustowski - 596 białostocki - 474 bielski - 611 grajewski - 444 hajnowski - 401 kolneński - 309 łomżyński - 80 moniecki - 268 sejneński - 223 siemiatycki - 375 sokólski - 559 suwalski - 35 wysokomazowiecki - 616 zambrowski - 425 Białystok - 5366 Łomża - 1761 Suwałki - 1448Województwo warmińsko-mazurskie: powiat ełcki - 991 giżycki - 721 gołdapski - 205 olecki - 347 piski - 638 węgorzewski - 2015 - informator CKE

Matura 2023 - biologia, formuła 2015 / Daniel Dmitriew / Agencja FORUM Matura z biologii na poziomie rozszerzonym rozpoczęła się o godzinie 9:00. Po trzech godzinach absolwenci szkół średnich zakończyli pisanie egzaminu.

Matura 2015 BIOLOGIA [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE] Waldemar WylegalskiMatura 2015 BIOLOGIA - ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE, ROZWIĄZANIA ZADAŃ. Maturzyści zdawali dzisiaj trzy wersje egzaminu maturalnego z biologii. Uczniowie TECHNIKUM rozwiązywali zadania na poziomie podstawowym i rozszerzonym, uczniowie LO rozwiązywali z kolei poziom rozszerzony. Mamy dla Was ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE, ROZWIĄZANIA ZADAŃ wszystkich trzech wersji!Matura 2015 z biologii podzielona została na trzy różne egzaminy. Uczniowie LO nie mieli wyboru - musieli zdawać egzamin na poziomie rozszerzonym. Inny poziom rozszerzony był w technikach. Uczniowie technikum mogli też zdawać egzamin na poziomie dla Was przygotowaliśmy odpowiedzi do wszystkich trzech arkuszy. Kliknijcie w odpowiedni link poniżej, a zobaczycie rozwiązania interesujących Was zadań. Matura 2015 BIOLOGIA [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]Matura 2015: BIOLOGIA dla LO poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]Matura 2015: BIOLOGIA dla TECHNIKUM poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]Matura 2015: BIOLOGIA poziom rozszerzony dla TECHNIKUM [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]Mamy także odpowiedzi do wszystkich wcześniejszych egzaminów. Sprawdźcie: Matura 2015 - czego maturzyści obawiali się najbardziej?

Matura: CKE Arkusz maturalny: biologia podstawowa Rok: 2014 maj 2014 – poziom podstawowy – odpowiedzi. Matura stara biologia 2015 Matura biologia 2014

MATURA 2019 BIOLOGIA ARKUSZE CKE ODPOWIEDZI dziś maturzyści piszą maturę z biologii. Podamy odpowiedzi z biologii na poziomie podstawowym i poziomie rozszerzonym BIOLOGIA ARKUSZE CKE BIOLOGIA Matura 2019 poziom podstawowy biologia poziom rozszerzony 2019 ARKUSZE CKE ARKUSZE CKE. BIOLOGIA Matura z biologii 2019. ARKUSZE CKE ODPOWIEDZI. MATURA BIOLOGIA 2019 Dziś, w piątek 10 maja, maturzyści pisali egzamin maturalny z biologii. Biologia podstawowa i biologia rozszerzona 2019. Odpowiedzi, arkusze CKE z matury z BIOLOGII 2019 podamy niezwłocznie po tym, gdy będzie to możliwe. BIOLOGIA 2019 ARKUSZE, PYTANIA, ODPOWIEDZI. Piszcie, jak Wam poszło! Matura BIOLOGIA 2019 ARKUSZE CKE ODPOWIEDZI Poziom PODSTAWOWY I ROZSZERZONY ARKUSZE CKE BIOLOGIA Matura z biologii 2019. ARKUSZE CKE. Dziś poziom podstawowy i poziom rozszerzony z biologii na poziomie podstawowym i poziomie rozszerzonym - biologia podstawowa zaczyna się o godzinie 9. Biologia na poziomie rozszerzonym o godzinie 14. W tym czasie znane już będą pytania z matury z biologii na poziomie podstawowym, które będziemy publikować. Opublikujemy również ARKUSZE CKE z matury z biologii na poziomie podstawowym i poziomie rozszerzonym. Tymczasem czwarty dzień matur był pierwszym, w którym wreszcie zapanował Nie odebraliśmy żadnych zgłoszeń od dyrektorów ze zgłoszeniami o niepokojących mailach – zapewniła nas po rozpoczęciu porannego egzaminu Danuta Zakrzewska, dyrektor Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi. Matura Biologia 2019 Odpowiedzi, Arkusze z matury z Biologii 2019 - arkusze opublikujemy niezwłocznie, gdy będą zdawali matematykę na poziomie rozszerzonym. Ten przedmiot w Łodzi wybrało 1706 osób. W Technikum nr 3 z arkuszem zmagało się 27 absolwentów, a w II Liceum Ogólnokształcącym – tylko 7. Matura Biologia 2019. Odpowiedzi Z BIOLOGII, Arkusze z matury z Biologii 2019- Nasi uczniowie to raczej humaniści – podkreśla Dariusz Jędrasiak, wicedyrektor II – po południu aż 7 osób zdawało tutaj egzamin z filozofii. Biorąc pod uwagę fakt, że w całym mieście podeszło do niego 37, to w tym liceum – grupa była chyba szkołach rozpoczęły się też egzaminy Pierwsza grupa wczoraj zdawała język polski – mówi Janusz Bęben, dyrektor ZSP 3. - Na 40 możliwych do uzyskania punktów, prawie wszyscy uzyskali 31-35. Dziś do egzaminu przystąpi kolejna grupa, a od poniedziałku zaczniemy też ustne z języków maja, w piątek, o godz. 9. - biologia - poziom podstawowy i rozszerzony, a o godz. 14. - wiedza o społeczeństwie - poziom podstawowy i rozszerzony. Matura z biologii na poziomie podstawowym składa się z około 30 zadań. Matura 2019 Biologia odpowiedzi arkusze CKE 2019 Co na biolo... biologia, poziom podstawowy (120 min.);biologia matura 2018, poziom rozszerzony (180 min.). Zaraz po egzaminie maturalnym z biologii na poziomie rozszerzonym w tym miejscu opublikujemy arkusze egzaminacyjne którzy w ubiegłym roku zdawali MATURĘ Z BIOLOGII przypominają, że to nie był łatwy egzamin. Składał się z 20 punktów i wymagał dosyć sporej wiedzy. A co będzie na maturze z biologii 2019? Zobaczymy. Trzymamy kciuki za wszystkich maturzystów piszących dziś MATURĘ Z BIOLOGII 2019! Polecane ofertyMateriały promocyjne partnera ^{Matura 2023 rozpocznie się 4 maja 2023. Tuż po majówce uczniowie zmierzą się z językiem polskim na poziomie podstawowym. 5 maja ku zdziwieniu wielu osób zmierzą się z językiem obcym Biologia - poziom rozszerzony LO DAWID LUKASIK/POLSKA PRESSMatura 2015. Biologia dla LO poziom rozszerzony - ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE, ROZWIĄZANIA ZADAŃ z egzaminu dla LO. U nas sprawdzicie, jak poszła Wam matura 2015 z biologii dla LO na poziomie 2015 z biologii podzielona została na trzy różne egzaminy. Inną maturę zdawali licealiści, a inne technikum. W przypadku liceów biologia była wyłącznie na poziomie 2015 - BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIAZadanie tabeli cyfrą 1 zaznaczono obecność, a cyfrą 0 − brak niektórych cech u przedstawicieli wybranych gatunków strunowców. Obok tabeli zamieszczono drzewo filogenetyczne, na którym literami A–F oznaczono pewne grupy systematyczne strunowców oraz zaznaczono na gałęziach (liniach filogenetycznych) cechy, które w rozwoju ewolucyjnym u przodków tych grup pojawiły się po raz pierwszy. Zadanie Wybierz z tabeli i zapisz poniżej nazwy wszystkich przedstawicieli strunowców należących do grup oznaczonych na drzewie filogenetycznym literami C i C:Grupa E: Zadanie Podaj wszystkie widoczne na drzewie filogenetycznym grupy kręgowców, których wspólny przodek miał cztery kończyny kroczne. Zapisz oznaczenia literowe tych grup. Zadanie Zaznacz właściwe dokończenie drzewo filogenetyczneA. dostarcza bezpośrednich dowodów ewolucji jest źródłem informacji o konwergencji ukazuje tempo zmian ewolucyjnych u przedstawia pokrewieństwa grup strunowców. Więcej rozwiązań:Matura 2015 - biologia dla LO, poziom rozszerzonyMatura 2015 - wrażenia maturzystówPolecane ofertyMateriały promocyjne partnera}

Matura z polskiego 2023 w formule 2015. Zobacz arkusze CKE Arkusze egzaminacyjne wykorzystane na tegorocznym egzaminie maturalnym (niezależnie od formuły egzaminu) będą publikowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną zgodnie z następującym harmonogramem :

Matura 2015 dla technikum. Biologia, poziom podstawowy - sprawdźcie jak Wam poszedł egzamin! Zobacz też:Matura 2015 - matura z biologii dla LOODPOWIEDZI - MATURA 2015 DLA TECHNIKUM. BIOLOGIA POZIOM PODSTAWOWYZadanie 1 Wymienionym białkom (A–C) przyporządkuj po jednej funkcji (1−4), jaką pełnią one w organizmie A - 3, B - 1, C - 4 Zadanie 2: Na rysunku przedstawiono budowę jądra Podaj nazwę struktury oznaczonej na rysunku literą jąderko (element jądra komórkowego) b) Określ, czy jest to jądro komórki będące w trakcie podziału, czy – znajdujące się w stadium międzypodziałowym. Odpowiedź jądro komórki jest w stadium metafazy (świadczy o tym rozpad błony jądrowej) Więcej odpowiedzi:Matura 2015 - jak było po pierwszym dniuPolecane ofertyMateriały promocyjne partnera

Matura 2020: Biologia i WOS, 16.06.2020. Arkusze CKE, odpowiedzi, rozwiązania zadań znajdziecie na SE.PL! 21:30 Matura z biologii - przecieki. Maturzyści mają obawy.

Matura 2023 już w maju, a co ciekawe, egzaminy będą miały dwie formuły. Dla uczniów, którzy pamiętają jeszcze czasy gimnazjum, będzie to matura w formule 2015, 17 marca 2023, 10:21

Newsy - Matura 2023. Sprawdź wiadomości, galerie zdjęć i komentarze w raporcie: Matura 2023 CKE: Zdało ponad 89 proc. absolwentów. Matura 2023. Egzaminator

Matura: CKE Arkusz maturalny: biologia rozszerzona Rok: 2021. Arkusz PDF i odpowiedzi: Matura biologia – czerwiec 2021 – poziom rozszerzony Matura biologia 2015

Matura z biologii na poziomie rozszerzonym. Arkusze CKE i odpowiedzi do matury 2023; Matura 2023 z biologii. Wymagania, arkusze, wrażenia ; Te zagadnienia należało powtórzyć przed maturą z biologii; Matura z biologii w nowej formule 2023. Co się zmieniło? Jak wygląda arkusz maturalny z biologii? Ilość i rodzaje zadań; Ile trwa RB1V9m6.